Viễn Ly – Quyết Định Giải Thoát

Lời người dịch:

Chúng
tôi cho rằng, một người khi quyết định thực hành Đạo Phật thì trước hết là nghĩ
đến viễn ly. Có phát tâm viễn ly mới thật
sự là một hành giả Phật Giáo. Nếu không
phát tâm viễn ly thì chúng ta thực hành Đạo Phật để làm gì? Dĩ nhiên ngày nay, người ta đã áp dụng những
phương pháp thực hành của Đạo Phật trong tâm lý trị liệu, thiền quán để nâng
cao sức khỏe, nhưng ngay cả việc thực tập Phật Pháp để được tái sinh trong cõi
người lẫn cõi trời đều không phải là cứu kính của Phật Giáo, đó chỉ là những
phương tiện nhất thời, hay đó không phải là Phật Pháp chân thật, không phải là
mục tiêu tối hậu của Đạo Phật [1].

Vậy viễn ly là gì? Viễn ly
hay tâm xuất ly có nghĩa là từ bỏ hay xa rời. Từ bỏ điều gì hay xa rời diều gì? Từ bỏ phiền não khổ đau hay xuất phiền não gia hoặc xa rời sinh tử luân
hồi hay xuất tam giới gia.

Nếu
chúng ta chỉ phát tâm viễn ly cho cá nhân mình thì gọi là thanh văn duyên giác
và nếu chúng ta phát tâm viễn ly vì tất cả chúng sinh thì gọi là bồ tát đại thừa
[và đi tiếp đến chỗ ‘khứ lai tự tại’]. Vì như Đức Đạt Lai Lạt Ma nói trong Mật thừa Tây Tạng rằng ‘thoát ly
sinh tử là mục tiêu chung của Đại thừa và Tiểu thừa. Nếu một người không muốn giải thoát thì không
bao giờ muốn người khác giải thoát’ và ‘nếu một người không có tâm viễn ly chân
thật thì không thể có lòng từ bi chân thành’. Vì sao, vì đối với một đạo nhân chân thật (hữu tình giác) thì không có
gì trong cõi luân hồi có thể vướng bận họ, họa chăng những thứ làm vướng mắc được
đó là những phiền não còn rơi rớt. Còn đối
với một vị bồ tát thì còn có chi làm vướng bận họ, có chăng đó là bổn phận
‘giác hữu tình’ vì nếu không thì không
phải là bồ tát.

Bài Viễn Ly – Quyết Tâm Giải
Thoát của Giáo Sư Hành Giả Berzin nói chi tiết hơn về điều này.

VIỄN LY – QUYẾT ĐỊNH GIẢI THOÁT

Định Nghĩa Và
Hàm Ý

Viễn ly là một quyết định tự do
khỏi không chỉ một hình thức nào đấy của khổ đau,mà cũng là khỏi nguyên nhân của
nó. Nó đòi hỏi ý chí để từ bỏ khổ đau ấy
và nguyên nhân của nó. Vì thế, nó đòi hỏi
lòng can đảm to lớn. Nó không chỉ hướng
đến nhận điều gì đấy dễ thương mà không phải trả một cái giá nào đấy.

Viễn
ly cũng hàm ý niềm tin trong một sự kiện rằng nó có thể tự do khỏi khổ đau và
nguyên nhân của nó. Nó không chỉ là suy
nghĩ mong ước. Nó là niềm tin trong một
sự kiện đúng trong toàn bộ ba phương diện.

1- Niềm
tin tỉnh giác, xóa bỏ tâm thức của những cảm xúc và thái độ phiền não về những đối tượng. Vì thế, một sự viễn ly đúng đắn xóa tan tâm
thức do dự, tự thương hại, và sự oán hận về việc phải từ bỏ điều tham muốn gì đấy.

2- Tin
tưởng sự kiện chân thật căn cứ trên lý trí. Chúng ta cần thấu hiểu giải thoát khỏi khổ đau và nguyên nhân của nó là
có thể như thế nào.

3- Tin
tưởng sự kiện với một niềm ngưỡng mộ đối với nó. Như với hai tầng bậc của tâm bồ đề (niềm ngưỡng
mộ và hai tầng bậc liên hệ), chúng ta không chỉ nguyện ước hay ý chí từ bỏ một
cấp độ nào đấy của khổ đau và nguyên nhân của nó, căn cứ trên niềm tin rằng
chúng ta có thể làm như thế. Chúng ta cần
thật sự từ bỏ cả hai thứ, tối đa mà chúng ta có thể trong hiện tại, và để liên
hệ chính mình trong những sự thực hành sẽ có thể làm cho chúng ta cuối cùng đạt
đến sự tự tại khỏi chúng một cách vĩnh viễn.

Hơn
thế nữa, viễn ly chân chính không giống như sự viễn ly hoàn toàn bị kích động bởi
đời sống ngắn ngủi (sna-thung spu-sud-kyi nges-‘byung): sự viễn ly say
sưa và cuồng nhiệt đối với mọi thứ, nó căn cứ trên niềm tin mù quáng rằng nguồn
gốc ngoại tại có thể cứu độ chúng ta. Nhưng nó đòi hỏi một thái độ thực tiển về sự liên hệ đến những việc làm
cần mẫn. Chúng ta có thể đạt được sự
nguyện ước từ những người khác, nhưng chúng ta phải thực hiện một cách kiên trì
từ chính phía chúng ta.

Hơn
thế nữa, chúng ta cần một thái độ thực tiển vể tiến trình xãy ra như thế
nào. Hiện thực giải thoát khỏi vòng luân
hồi không bao giờ là một tiến trình trơn tru như vạch một đường, với mọi thứ trở
nên tốt đẹp hơn mỗi ngày. Cho đến khi
chúng ta tự tại vĩnh viễn, vòng luân hồi sẽ tiếp tục trồi lên sụp xuống. Khi nhìn từ một viễn tượng của thời gian lâu
dài, chúng ta có thể thấy tiến trình , nhưng trên căn bản ngày qua ngày, tâm
tính chúng ta sẽ tiếp tục lên đèo xuống ải.

Vì
thế, chúng ta cần nguyên tắc và kiên trì để chịu đựng những khó khăn trong việc
đi theo con đường tu tập của Đạo Phật, và trang bị tinh tấn (go-cha’i
brtson-‘grus), hoan hỉ nhẫn nại để vượt qua những lúc trồi hoặc sụp. Với niềm tin sáng suốt ủng hộ quyết định của
chúng ta để được tự do, chúng ta sẽ
không trở nên thất vọng hay mất tinh thần.

Hai Cấp Độ Viễn
Ly Theo Tông Khách Ba

Trong
Ba Phương Diện
Chính Của Con Đường Giác Ngộ, Tông Khách Ba phân biệt:

1- Viễn
ly giai đoạn khởi đầu mà với nó chúng ta hướng sự quan tâm chính yếu của chúng
ta với việc làm lợi ích đời sống này để tạo nhân lợi ích cho đời sống tương lai
(không để sa vào ba cõi địa ngục, ngã quỷ, súc sinh).

2- Viễn
ly giai đoạn giữa mà với nó chúng ta hướng sự hấp dẫn chính yếu của chúng ta với
việc tạo nhân lợi ích cho những đời sống tương lai để đạt đến việc giải thoát
khỏi lập lại sự tái sinh không thể kiểm soát trong vòng sinh tử luân hồi.

Cấp
độ thứ nhất là sự viễn ly phát triển thường lệ với những người không phải Phật
tử, những người với khuynh hướng để lên thiên đàng. Cấp độ thứ hai là hoàn toàn của Đạo Phật.

Hiện Pháp Viễn
Ly

Chúng
ta có thể bổ sung sự phân biệt này bằng việc thêm vào cấp độ sơ bộ, “Hiện Pháp
Viễn Ly”. “Hiện Pháp Viễn Ly” là việc hướng
sự hấp dẫn chính yếu của chúng ta với việc tỉnh thức từng thời khắc để làm lợi
ích cho những thời khắc tiếp theo đấy trong đời sống này hay những phát sinh
sau đó.

Tuy
thế, “Hiện Pháp Viễn Ly” chỉ có giá trị như một bộ phận của con đường Phật Giáo
khi chúng ta nhìn nó chỉ đơn thuần như một viên đá đặt chân để tiến đến hai cấp
độ thật sự của Phật Pháp. Để tiếp cận hai cấp độ thật sự, chúng ta cần
thấu hiểu giáo huấn Phật Pháp về tái sinh một cách đúng đắn và tin tưởng chúng
là thật sự, căn cứ trên lý trí. Bằng nếu không làm thế nào chúng ta có thể
hành động một cách chân thành để làm lợi ích cho những đời sống tương lai hay để
đạt đến giải thoát khỏi việc lập lại sự tái sinh không thể kiểm soát được?

Với
Hiện Pháp viễn ly, sau đó, chúng ta nhìn vào những rắc rối hàng ngày chúng ta
có trong đời sống – trong những mối liên hệ, trong việc đối phó với những khó
khăn, v.v… Chúng ta cũng nhìn vào những nguyên nhân và chúng ta đang sẳn lòng
từ bỏ cả hai, nhằm để cải thiện phẩm chất của cuộc sống này – và không chỉ ngay
lập tức mà cũng là sau này trong cuộc sống. Đây là sự viễn ly trên một cấp độ thông thường với trị liệu tâm lý.

Song
song với cấp độ này, chúng ta có thể có một kiểu mẫu Hiện Pháp viễn ly của việc đặt mình vào một phương hướng an
toàn trong đời sống (sự quy y). Chúng ta
đặt phương hướng an toàn trong đời sống của chúng ta của việc hành động để sống
với chứng loạn thần kinh (vọng tưởng điên đảo) của chúng ta vì thể chúng chỉ có
thể gây nên những rắc rối tối thiểu mà thôi. Chúng ta nhìn đến những ai những người đã đạt đến điều này, hoàn toàn
hay cục bộ, như việc minh họa cung cách.

[See: “Dharma-Lite”
Versus ” The Real Thing” Dharma.]

Viễn Ly Tạm Thời
Và Phương Hướng An Toàn (Quy Y)

Lamrim
(Con đường tiệm tiến) trình bày chủ đề phương hướng an toàn hay quy y trước nhất
trong dạng thức của giai đoạn viễn ly khởi đầu. Ở đấy, nó được căn cứ sự đe dọa của những sự tái sinh tệ hại và niềm tin
trong sự kiện rằng Ba Ngôi Tôn Quý có thể đưa đến sự tái sinh tốt đẹp hơn. Giống như những kiểu mẫu của Hiện Pháp viễn
ly, trình độ viễn ly này và sự quy y cũng chỉ là tạm thời. Chúng cũng không phải là những hình thức quyết
định toàn hảo.

Pháp
bảo thật sự là việc chấm dứt khổ đau và nguyên nhân của nó, và thật tâm đạo
(con đường chân thật) hướng dẫn đến chỗ chấm dứt khổ đau. Tuy thế, trên trình độ khởi đầu, Pháp bảo
không thật sự là Pháp bảo. Những khổ đau
mà chúng ta muốn chấm dứt chỉ là khổ đau thô phù; nguyên nhân của nó chỉ là sự
không tỉnh thức về hành trạng nhân quả; sự chấm dứt chỉ là tạm thời; và phương
pháp là ngăn ngừa khỏi thái độ tàn phá.

Hơn
thế nữa, những ai đã đạt đến điều gọi là Pháp bảo này là những người ở trong
tình trạng tốt nhất của tái sinh – như cõi người và cõi trời, không phải chư Phật
và không nhất thiết là cộng đồng thánh tăng nhị thừa, những bậc vô thức tính
không.

Ý Nghĩa Viễn Ly
Và Phương Hướng An Toàn (Quy Y)

Chỉ
trên trình độ thứ hai (bậc trung) của con đường tiệm tiến lamrim chúng ta mới
tìm thấy một sự định nghĩa đầy đủ của viễn ly và một sự định nghĩa trọn vẹn của
phương hướng an toàn. Những đau khổ thật
sự ở đây là tất cả ba loại (đau đớn, thay đổi, cùng khắp), nguyên nhân thật sự
là việc không tỉnh giác về tính không, sự chấm dứt thật sự vĩnh viễn – không chỉ
tạm thời nhưng tiến lên những trình độ tái sinh cao hơn hay thể trạng thiền định
– và những con đường tâm thức thật sự là những tâm vô thức của tính không.

Một
cách tương ứng, ở đây, chúng ta đặt ý nghĩa phương hướng an toàn trong đời sống
chúng ta và hướng đến Pháp bảo thật sự của việc chấm dứt chân thật (diệt đế) và
những con đường chân thật, khi hiện hữu trọn vẹn trên những sự tương tục tinh
thần của chư Phật và tồn tại trên những sự tương tục của thánh giả tăng già.

[See: Identifying the
Objects of Safe Direction (Refuge).]

Trình Độ Bồ Tát
Của Viễn Ly Và Phương Hướng An Toàn

Trên
trình độ thứ ba (bậc rốt ráo) của con đường tiệm tiến lamrim là động cơ bồ tát,
những khuynh hướng viễn ly vì sự giải thoát của tất cả khỏi khổ đau luân hồi và
nguyên nhân của nó – không chỉ khổ sở của đớn đau, và không chỉ khổ đau của một
số chúng sinh nào đó. Nguyện ước này là
cho tất chúng sinh khác hoàn toàn giải thoát khỏi khổ đau và nguyên nhân của
nó, với lòng tin vững chắc rằng điều này là có thể, và điều này gọi là “từ
bi”. Từ bi là một khía cạnh của
trình độ viễn ly của bồ tát.

Để
mang đến khả năng để hổ trợ giải phóng tất cả chúng sinh khác, chúng ta cần những
khía cạnh khác của viễn ly bồ tát. Chúng
ta cần từ bỏ không chỉ những chướng ngại cảm xúc (phiền não chướng) ngăn trở sự
giải thoát của chúng ta, nhưng cũng những chướng ngại nhận thức (sở tri chướng)
ngăn ngại sự toàn tri. Xét cho cùng, điều
này bao hàm sự thấu hiểu toàn tri toàn giác, những sự chướng ngại ngăn trở, và
niềm tin vững vàng rằng có thể giải thoát chính chúng ta khỏi những chướng ngại
này vĩnh viễn. Nó cùng bao hàm niềm tin
vững vàng rằng tất cả mọi người có thể giải thoát chính mình mãi mãi khỏi những
chướng ngại đó.

Kết Luận

Cùng
với toàn bộ con đường Phật Giáo, rồi thì, chúng ta cần ý chí từ bỏ khổ đau và
nguyên nhân của đau khổ. Do thế, chúng
ta cần nhận ra những nguồn cội khổ đau của chúng ta, sự vị kỷ , giải đải, chấp
trước, sân hận, v.v…; hãy từ bỏ chúng tối đa như chúng ta có thể ngay bây giờ; và cố gắng cố gắng sớm nhất như
chúng ta có thể để giải thoát chính chúng ta khỏi chúng vĩnh viễn.

Trong
mật tông tantra, chúng ta ngay cả cần sự viễn ly sâu xa hơn. Chúng ta cần ý chí từ bỏ và rồi thì buông bỏ, tối đa như có thể, những ý tưởng thông
thường của chính mình (tự ngã ý tưởng) và sự đồng nhất của chúng ta với
chúng. Viễn ly thực tế là một sự thực tập
sâu sắc và vươn xa, từ Hiện Pháp đến tận cùng của mật tông tối thượng.

Bài liên hệ:

1- Viễn ly – Quyết
định giải thoát

2- Đi từ viễn ly đến
từ bi

3- Giải thoát cho tất
cả chúng sinh

[1] Phật
giáo hướng đến mục đích giác ngộ, giải thoát – bình đẳng; chứ không phải chân
thiện mỹ