Sinh Ký Tử Quy – Ajahn Chah (Lưu Ly Dịch)

Trong bài này Đaị sư Ajahn Chah, một
vị sư Thái lan có lối giảng dậy thật giản dị, chân thực
đã thu hút được nhiều đệ tử tây phương, nói chuyện với một nữ đệ tử già yếu
đang sắp chết. Bằng một giọng trầm tĩnh sâu xa, đại sư nhắc lại cho bà nghe về
lý vô thường, và dạy những
phương tiện để đối phó với những đau khổ
— trước tiên là niệm chú, rồi tập trung tư
tưởng vào hơi thở. Niệm chú ở đây không có ý nghĩa thần bí gì, mà chỉ là dùng
những câu nói có năng lực tốt lành diệu dụng để bảo vệ tâm trí khỏi những khởi
niệm về trạng thái đau khổ của một người
đang nằm trên giường bệnh. Khi tâm dần
dần lìa khỏi những khởi niệm tự phát nơi thân và bắt đầu cảm
nhận được
những năng lực tốt lành, sự lo sợ sẽ tan đi và thay vào đó là một trạng thái an tĩnh đủ để cho tâm tập trung
được vào nhịp lên xuống của hơi thở.

Chú ý vào hơi thở để đạt được sự
tỉnh thức là một phương pháp căn bản nhất trong các cách thiền của đạo Phật, và
được áp dụng trong tất cả mọi truyền thống tu. Sự vận chuyển tự nhiên, tự phát
của hơi thở là một biểu lộ thật tự nhiên
và liên tục về sự giản dị của giây phút này, tại nơi đây. Có hai từ ngữ tiếng
Phạn được dùng đến, dharma và samskara. Chữ Dharma (Pháp) thường được
dùng nhiều nhất như một phần của chữ Phật Pháp. Nó có nghĩa gần như là
“con đường” (đạo) hay “sự bình thường”. Nhưng trong những
kinh điển Phật giáo từ ngữ này thường được
dùng đến để chỉ mọi hiện tượng hay sự vật. Tất cả những gì có thể là đối tượng
cho sự chú ý của tâm đều gọi là pháp (dharma). Samskara trong nghĩa hẹp
hơn, chỉ cho một tác động tinh thần , trong nghĩa rộng là bất kỳ một sự hình
thành nào do nhân duyên hợp. Điều đó bao
gồm tất cả những gì khởi lên. Và Đức Phật đã thường xuyên nhắc nhở các đệ tử
rằng: “tất cả những gì theo duyên khởi cũng đều theo duyên diệt”.

Con hãy kính cẩn nghe những lời Pháp sau. Trong khi thầy nói,
hãy chú tâm nghe như con đang nghe chính Đức Phật nói trước mặt con vậy. Hãy
nhắm mắt lại và thư giãn tâm thân, tập trung tư tưởng.
Cung kính hướng về Tam Bảo cầu cho tâm con được chân, trí, tịnh
để tỏ lòng thành kính đến Bậc Toàn giác.

Hôm nay thầy không đem đến những gì
vật chất cho con, mà chỉ đem đến những lời Pháp, những lời dậy của Đức Phật.
Hãy nghe kỹ đây. Con phải hiểu rằng ngay Đức Phật với phước huệ vô biên cũng
không thể tránh được cái chết. Khi Phật đến tuổi già ngài đã buông bỏ cái xác
thân già yếu và những gánh nặng của nó. Bây giờ con cũng phải tập bằng
lòng với những tháng năm con đã ở trong thân xác này. Con phải cảm thấy rằng như vậy
là cũng đủ rồi.

Con có thể so sánh thân như những
vật gia dụng đã dùng đến lâu năm– những ly tách, đĩa bàn v.v… Khi con mới có
chúng, trông chúng thật là sạch sẽ và bóng láng, nhưng bây giờ, sau một thời
gian dài đã dùng lâu, chúng bắt đầu mờ xấu đi. Có cái đã vỡ rồi, có cái thì mất
đi, và những cái còn lại cũng tàn tạ dần, chúng không giữ mãi được hình dạng
cũ, và đó là bản chất của chúng. Thân của con cũng như vậy — nó thường xuyên
thay đổi ngay từ ngày con chào đời, trải qua tuổi thơ ấu và thiếu niên, cho đến
tuổi già hiện nay. Con phải chấp nhận điều đó. Phật đã nói rằng những duyên hợp
(samskaras), dù là duyên hợp trong tâm, thân hay ở ngoài, đều là vô ngã, bản
chất của nó là luôn luôn thay đổi. Hãy quán chiếu trên chân lý này cho đến khi
con thấy được điều đó rõ ràng.

Khối thịt đang nằm đây suy hoại
chính là satyadharma, là sự thật. Sự
thật của thân xác này là satyadharma, là
cái lý bất biến Phật đã hằng dậy . Đức Phật dậy chúng ta nhìn vào thân xác này,
quán tưởng về nó và nhìn nhận bản chất của nó. Chúng ta phải chấp nhận thân xác
mình, dù nó có ở tình trạng nào đi nữa. Phật dậy rằng chỉ có thân xác là bị
giam hãm thôi và chúng ta đừng để cho tâm minh bị giam hãm chung với nó. Bây
giờ thân xác con bắt đầu suy hoại với thời gian, đừng chống lại sự kiện đó,
nhưng đừng để tâm trí mình bị suy hoại theo, hãy giữ tâm mình riêng biệt. Cho
tâm thêm năng lực bằng cách nhận thức được sự thật của mọi pháp. Phật dậy rằng
bản chất của thân là như vậy, sanh ra , già yếu đi, mang bệnh rồi chết, không thể nào khác hơn được. Đó là một sự
thật lớn mà con đang gập phải đây. Hãy nhìn thân xác mình với trí tuệ và nhận
thức được sự thật đó.

Ngay cả khi nhà con đang bị đe dọa
bởi bão lụt hay lửa cháy , dù hiểm nguy ấy có đến cỡ nào, cũng chỉ cho nó ảnh
hưởng đến cái nhà thôi. Nếu có bão lụt, đừng để nó ngập lụt tâm mình. Nếu có
lửa cháy, đừng để cho lửa cháy tâm mình, mà chỉ cháy nhà thôi, chỉ những gì bên
ngoài mình mới bị ngập lụt và cháy thôi. Hãy để tâm buông xả khỏi những ràng
buộc. Thời điểm đã đến rồi.

Con đã sống một thời gian lâu dài.
Mắt con đã thấy được nhiều hình sắc, tai con đã nghe bao nhiêu là thanh âm, con
đã có bao nhiêu là kinh nghiệm trong đời. Và chúng chỉ là thế thôi– chỉ là
những kinh nghiệm. Con đã ăn biết bao nhiêu của ngon vật lạ, và tất cả những vị
ngon đó chỉ là vị ngon, thế thôi. Những vị dở cũng chỉ là những vị dở, thế
thôi. Nếu mắt có thấy một bóng hình đẹp, thì đó cũng chỉ là một bóng hình đẹp,
thế thôi. Một hình dạng xấu cũng chỉ là một hình dạng xấu. Tai có nghe những âm
thanh hấp dẫn, du dương thì cũng chỉ là như thế, không có gì hơn. Một âm thanh
khúc mắc, chói tai thì cũng chỉ là một âm thanh thế thôi.

Đức Phật dậy rằng mọi chúng sinh
dù là người hay là thú , dù giầu hay
nghèo, già hay trẻ, không ai là có thể tồn tại lâu dài mãi mãi trong một tình
trạng , mọi thứ đều sẽ phải thay đổi và xa rời đi. Đó là một sự thật của đời
sống mà chúng ta chẳng thể nào sửa đổi được. Nhưng Phật nói điều chúng ta có
thể làm được là quán tưởng về tâm và thân này để thấy sự vô ngã của nó, để thấy
rằng chúng không phải là “ta” hay “của ta”. Chúng chỉ là
những thực tại tạm thời. Cũng như cái nhà này, nó là chỉ của con trên danh
nghĩa, con không thể đem nó theo đi đâu được. Cũng như những tài sản, những của
cải này và gia đình thân quyến– tất cả cũng chỉ là của con trên danh nghĩa, họ
không thực sự thuộc về con, họ thuộc về thiên nhiên. Chân lý này không phải chỉ
áp dụng cho riêng con, tất cả mọi người đều phải chịu như vậy, kể cả Phật và
những vị đệ tử đã giác ngộ của ngài. Nhưng họ khác biệt chúng ta ở một điểm, đó
là họ nhìn mọi việc theo đúng sự thực của chúng, họ thấy rằng nó là như vậy, và
không thể nào khác hơn được.

Như vậy Đức Phật đã dậy chúng ta
phải quán chiếu trên thân này, từ gót chân lên đến đỉnh đầu và rồi lại trở
xuống chân . Hãy nhìn lại thân mình xem, ta thấy những gì? Có cái gì tự nó là
thanh tịnh không? Cò thấy có chất gì thường tồn không? Thân xác này thường
xuyên suy hoại dần và Phật dậy rằng nó không thuộc về chúng ta. Nhưng đó là cái
lẽ tự nhiên, vì tất cả mọi hiện tượng do duyên hợp đều phải thay đổi. Ta còn
muốn nó như thế nào bây giờ? Thật ra thân xác phải như vậy cũng không có gì là
sai lầm . Điều làm ta đau khổ không phải là thân này, mà chính là sự suy nghĩ
sai lầm. Khi ta nhìn điều phải một cách sai trái, thế nào cũng có sự lầm lạc.

Xem như nước trên giòng sông. Nước
chẩy xuôi xuống từ nguồn, nó không bao giờ chẩy ngược, bản chất nó là như vậy.
Nếu có một người nào đó đứng trên bờ sông nhìn giòng nước chẩy mà lại điên rồ
muốn nó chẩy ngược lại, thì hắn sẽ phải chịu đau khổ. Có làm gì đi nữa, tâm hắn cũng phải khó chịu vì sự suy nghĩ sai
lạc này. Hắn sẽ cảm thấy không vui vì quan niệm muốn nước chẩy ngược lại của hắn là sai lầm . Nếu có chánh
kiến, hắn sẽ thấy là nước tất yếu sẽ phải chẩy xuôi từ nguồn và cho tới khi hắn
nhận thức và chấp nhận được điều đó, hắn sẽ còn phải chịu những bực bội và bất
an.

Giòng nước sông chẩy xuôi từ nguồn
cũng ví như thân xác. Thân xác con đã có thời trẻ trung, bây giờ nó già đi và
đang tiến dần đến cái chết. Đừng mơ ước điều gì khác hơn. Đó không phải là điều
chúng ta có khả năng sửa đổi được. Đức Phật dậy chúng ta phải thấy rõ mọi sự là
như vậy và xả bỏ đi những ràng buộc. Hãy an trú nơi tâm niệm buông xả này. Tiếp
tục thiền định dù cho con có cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức. Thở một hơi dài và tập
trung tư tưởng nơi câu niệm phật. Hãy tập làm điều này cho thành thói quen.
Càng mệt mỏi lại càng phải chuyên chú tập trung tư tưởng để có thể đương đầu với những cảm giác đau đớn dâng
lên. Khi bắt đầu thấy mệt, hãy ngừng ngay những vọng tưởng, để tâm trí tập
trung vào hơi thở. Hãy chuyên chú niệm Phật trong tâm. Xả bỏ đi những vấn đề
bên ngoài. Đừng vướng mắc vào những suy tư về con cái, bà con thân thuộc, đừng
bám víu vào bất cứ một cái gì. Hãy buông xả, nhiếp tâm theo dõi vào hơi thở.
Tập trung hoàn toàn vào hơi thở cho đến khi tâm càng lúc càng trở nên tinh tế
hơn, những cảm thọ mờ dần và chỉ còn lại một trạng thái tỉnh thức và sáng suốt.
Khi đó những cảm giác đau đớn dâng lên sẽ tự lắng xuống dần. Cuối cùng, con sẽ
xem hơi thở như một người thân đến thăm viếng con. Khi tiễn biệt một người
thân, chúng ta đi ra nhìn theo cho đến khi khuất bóng rồi mới trở vào trong nhà. Chúng ta cũng theo dõi hơi thở như vậy, Nếu
hơi thở thô phù, ta biết đó là thô phù, hơi thở vi tế, ta biết đó là vi tế. Cho
đến lúc hơi thở càng ngày càng nhẹ đi, chúng ta vẫn tiếp tục theo dõi trong khi
giữ cho tâm mình được tỉnh táo . Dần dần tâm sẽ không nhận thức về hơi thở nữa
mà ở trong một trạng thái tỉnh thức hoàn toàn. Cái đó gọi là “tri kiến
Phật”. Sự tỉnh thức và sáng suốt trong tâm ta ấy gọi là “Phật”,
chỉ cho tính giác ngộ, linh mẫn, trí huệ. Đây là sự ngộ nhập tánh Phật, trong
sự hiểu biết và sáng suốt. VÌ tuy Đức Phật lịch sử bằng xương thịt đã nhập Niết
bàn rồi, Đức Phật thật sự tức Phật tánh
với trí tuệ quang minh vẫn có ở trong ta và ta vẫn có thể kinh nghiệm và ngộ
nhập được, và khi chúng ta đạt tới đó, ta sẽ thấy rằng tâm và Phật cũng là một.

Văy con hãy buông xả, quên đi hết
mọi sự để chỉ còn sự hiểu biết sáng suốt trong tâm. Đừng bị mê hoặc nếu có
những ảo giác hay âm thanh khởi lên trong tâm trí con lúc thiền định. Hãy xả bỏ
chúng đi, đừng ôm ấp bất cứ điều gì. Chỉ an định tâm nơi trạng thái không đối đãi này. Đừng lo
lắng về quá khứ hay tương lai, hãy để tâm tĩnh lặng và con sẽ đạt được trạng
thái của tính “không” trong đó không có tiến hay thoái, không có sự
ngừng lại, không có gì để bám víu hay ràng buộc vào. Tại sao? Vì không còn có
bản ngã, không còn cái “tôi” hay “của tôi”. Tất cả đều đã
tan biến đi rồi.

Đức
Phật dậy chúng ta phải buông xả hết mọi sự như vậy, không còn vương mang một
điều gì hết. Buông bỏ mọi sự đi, sau
khi ta đã hiểu biết chúng rồi.

Thực hiện được Pháp, con đường đưa
đến sự giải thoát khỏi vòng sanh tử, là một viêc chúng ta phải tự mình làm. Văy
hãy tiếp tục buông xả và tìm hiểu được lý Đạo. Hãy dồn hết năng lực vào việc quán tưởng của mình. Đừng lo lắng gì về
gia đình của con nữa. Bây giờ họ đang như thế, nhưng tương lai rồi họ cũng như
con thôi. Không ai trên thế giới này là có thể trốn thoát được số phận đó. Đức
Phật đã dậy chúng ta là phải buông bỏ hết mọi sự giả hợp không thật trên thế
gian này. Nếu con buông bỏ được, con sẽ thấy đươc chân lý, bằng không con sẽ
không thể nhận ra được. Mọi sự đều phải
xẩy ra như vậy, và tất cả mọi người ai cũng phải chịu như vậy. Vậy con đừng lo
lắng và đừng bám víu vào một cái gì cả.

Ngay cả khi con đang thấy mình suy nghĩ cũng
không sao cả, miễn sao con biết suy nghĩ với trí tuệ. Đừng có những ý tưởng si
mê. Nếu nghĩ về con cái hãy nghĩ đến chúng trong sự hiểu biết, không phải trong
sự mù quáng ngu si. Tâm con hướng về đâu, hãy nghĩ đến điều đó và hiểu rõ nó,
biết rõ thực chất của nó như thế nào. Nếu con có trí tuệ hiểu biết về một điều
gì con có thể buông bỏ một cách dễ dàng
và không còn đau khổ. Tâm của con sẽ trong sáng, an lạc, và vững chắc vì không
bị phân tán. Còn ngay bây giờ thì con phải nương về hơi thở để làm phương tiện
trợ giúp cho con.

Đây là việc con phải làm, không ai
khác làm thế được. Để người khác làm những việc của họ. Con có những việc và
trách nhiệm của riêng con và con không cần ôm lấy những trách nhiệm của người
khác. Đừng gánh lấy những gì khác, hãy buông bỏ chúng hết đi. Buông bỏ đươc,
tâm trí con sẽ được yên ổn. Trách nhiệm duy nhất mà con phải làm bây giờ là
chuyên chú vào tâm mình và tìm cách làm cho nó được an bình. Hãy để những việc
khác cho người khác lo. Sắc, thanh, hương, vị — để lại cho người khác lo . Hãy
để lại tất cả đàng sau và chỉ làm công việc con cần làm bây giờ thôi, hoàn
thành trách nhiệm đối với chính con bây giờ thôi. Nếu có bất cứ cái gì khởi
lên, lo sợ hay đau đớn, sự sợ hãi cái chết, hay sự lo lắng về một điều gì đó,
hãy nói với nó rằng: “Đừng có làm rộn tôi. Tôi không còn can dự gì
nữa.” Hãy tự nhủ như vậy cho đến khi con thấy được Pháp.

Pháp có nghĩa
là gì? Tất cả mọi sự đều có thể gọi là pháp. Không có cái gì
mà không có pháp trong đó cả. Như vậy cái gì là “thế gian”? Thế
gian chính là trạng thái tinh thần đang
bị khích động của con bây giờ đây. “Người này sẽ làm gì? Người kia sẽ làm
gì? Khi tôi chết rồi ai sẽ săn sóc cho họ đây? Họ sẽ xoay sở như thế nào
đây?” Tất cả những điều đó là “thế gian”. Ngay cả một khởi niệm
lo sợ về cái chết hay sự đau đớn cũng là thế gian. Hãy buông bỏ thế gian
đi! Thế gian chỉ là thế gian vậy thôi.
Nếu để nó xâm chiếm vào trong ý thức, tâm trí con sẽ trở nên tối tăm và không
còn nhận thấy được chính nó nữa. Vì vậy mỗi khi có khởi niệm trong tâm hãy nói
rằng:”Đây không phải là việc để tôi phải bận tâm. Nó là vô thường, không
đem lại sự thỏa mãn và trống rỗng”.

Nghĩ rằng mình muốn được sống lâu
dài sẽ làm cho ta đau khổ. Nhưng nghĩ rằng mình muốn chết ngay hay chết thật
mau chóng cũng không phải là điều đúng, đó cũng là sự đau khổ. Những nhân duyên
không thuộc về chúng ta, chúng đi theo những luật lệ tự nhiên của chúng. Ta
không thể làm được gì với tình trạng thân thể của mình. Ta có thể làm đẹp nó
một chút, làm cho nó sạch sẽ và trông
hấp dẫn trong một thời gian, như những
cô gái môi son má phấn và chải chuốt móng tay , nhưng khi tuổi già đến , tất cả
mọi người đều ở trong một tình trạng như
nhau. Đó là điều ta phải chấp nhận với thân vô thường này, ta không thể làm gì
khác được. Nhưng đối với tâm trí, ta có thể cải thiện và đưa nó đến chân
mỹ được.

Ai cũng có thể xây được một căn nhà
bằng gạch đá và gỗ, nhưng Đức Phật dậy rằng ngôi nhà như vậy không phải là nhà đích thực của ta, nó chỉ là của ta trên
danh nghĩa. Nó là căn nhà thế gian và nó sẽ đi theo con đường của thế gian.
Ngôi nhà đích thực của ta là sự an bình trong tâm. Một ngôi nhà bằng vật liệu
vật chất ở ngoài có thể đẹp đẽ đấy nhưng không đem lại sự an bình. Ta phải lo âu nhiều thứ về nó, hết viêc này
đến việc kia phải nghĩ đến. Vì thế ta nói rằng đó không phải là mái nhà đích
thực của ta, nó ở ngoài ta, sớm muộn gì ta cũng sẽ phải bỏ nó lại. Đó không
phải là một nơi ta có thể ở mãi được vì nó không thực sự thuộc về ta, nó là một
phần của thế gian này. Thân của ta cũng như vậy, ta tưởng rằng nó là ta, là
“tôi” và “của tôi”, nhưng thực sự nó không phải như vậy ,
nó cũng chỉ là một ngôi nhà thế gian khác mà thôi. Thân của con đã trải qua diễn tiến tự nhiên của
nó từ lúc mới sanh ra cho đến bây giờ, nay nó đã già và bệnh hoạn, con không
thể ngăn cấm điều đó được, đó là cái lẽ tự nhiên phải như vậy. Muốn mọi sự khác
hơn sẽ ngu dại chẳng khác gì muốn một con vịt trở thành một con gà. Khi con
nhận thấy điều đó không thể xẩy ra, rằng con vịt phải là một con vịt, con gà phải
là một con gà, và thân con người phải già đi và chết, con sẽ tìm được sức mạnh
và nghị lực. Dù con có muốn thân này
tiếp tục sống và kéo dài tuổi thọ đến đâu, nó cũng không làm như vậy được.

Đức Phật nói:

Anicca
vata sankhara

Uppadavayadhammino

Upajjjhitva
nirujjhanti

Tesam
vupasamo sukho.

Chữ sankhara (samskara) tiếng Phạn nói đến cái thân ngũ uẩn này. Thân
ngũ uẩn là vô thường và bất định, vừa được hình thành xong chúng lại biến đi,
vừa khởi lên chúng đã qua mất , nhưng mọi người lại cứ muốn nó thường tồn mãi
mãi. Thật là điên rồ.

Xem như hơi thở, chúng vừa vào ,
lại phải ra ngay, đó là cái lẽ tự nhiên phải như vậy. Hít vào và thở ra là phải luân phiên với nhau, phải có sự
thay đổi như vậy. Thân ngũ uẩn tồn tại qua sự thay đổi, ta không thể ngăn tránh
được điều đó. Thử nghĩ xem, ta có thể thở ra mà không thở vào được không? Nếu
như vậy ta có thấy tốt hơn gì không? Hay ta có thể nào chỉ có hít vào được
không? Chúng ta muốn mọi vật đều thường tồn nhưng không thể nào như thế được.
Một khi hơi thở đã vào trong, nó lại
phải ra ngay, và khi nó ra rồi nó lại phải trở vào và đó là điều tự nhiên thôi,
có phải không? Một khi đã sinh ra chúng ta sẽ phải già đi, phải mang bệnh tật
và rồi chết đi, đó cũng là điều hoàn toàn tự nhiên bình thường. Đó là bởi vì thân
ngũ uẩn đã làm xong việc của nó, bởi vì hơi thở ra thở vào phải luân phiên như
vậy, nên nhân loại mới còn tồn tại đến ngày nay.

Ngay khi chúng ta vừa sinh ra, chúng
ta đã bắt đầu chết. Sự sinh và tử của chúng ta chỉ là một. Cũng giống như cái
cây: khi có rễ, tức phải có cành. Khi có cành lá, tức phải có rễ. Không thể nào
có cái này mà không có cái kia. Thật là khôi hài khi con người ta mỗi khi đối
diện với cái chết là đau đớn khổ sở đến mất hồn và sợ hãi, buồn rầu, trong khi
lại sung sướng vui mừng khi có người được sinh ra. Đó chính là si mê: không ai
đã rõ thấu đươc điều này cả. Tôi nghĩ là nếu chúng ta muốn khóc, hãy khóc khi
có người sinh ra. Vì thực sự ra sinh tức là tử, mà tử tức là sinh, rễ là cành,
mà cành cũng là rễ. Nếu ta cần phải khóc, hãy khóc ngay cái rễ, khóc ở nơi sự
sinh ra. Hãy nhìn kỹ xem: nếu không có sinh, làm sao có tử. Con có hiểu được
điều này không?

Đừng nghĩ ngợi gì nhiều. Chỉ biết
là, “Mọi sự đều phải như vậy”. Đó là việc của con, bổn phận của con
trong lúc này. HIện tại không ai có thể giúp được con, không gì gia đình con hay của cải của con có thể làm cho con được. Chỉ có chính niệm, sự tỉnh thức
mới có thể giúp con được lúc này .

Vậy đừng có ngần ngại gì nữa. Hãy
buông bỏ hết cả đi.

Dù cho con có không buông bỏ, mọi sự
cũng bỏ con mà đi. Con không thấy sao, trên thân thể con những bộ phận khác
nhau đang dần dần suy thoái đi . Tóc con ngày nào còn đen nhánh và dầy , nay đã
rụng đi. Nó đang bỏ con đi đó. Mắt con khi xưa sáng và mạnh mẽ, bây giờ mờ yếu
đi . Khi những bộ phận đã kiệt lực rồi,
chúng sẽ rời bỏ đi; đây không phải là nhà của chúng. Khi con còn là một đứa
trẻ, răng con chắc và khỏe; giờ đây chúng lung lay; có thể con còn có răng giả
nữa. Mắt, tai, mũi, lưỡi– tất cả mọi thứ đều sẵn sàng ra đi bởi vì đây không
phải là nhà của chúng. Con không thể xem thân ngũ uẩn này như nhà của con mãi mãi được, con chỉ có thể ở
trong đó một thời gian ngắn và rồi lại ra đi. Cũng giống như một người ở thuê
đang cố canh giữ ngôi nhà bé nhỏ của mình với con mắt đang mờ yếu dần. Răng hắn
không còn tốt nữa, tai hắn cũng lãng đi, thân hắn không còn mạnh khỏe, và mọi
thứ đang xa rời đi dần.

Vậy con không cần phải lo lắng gì
hết bởi vì đây không phải là nhà thật của con, đây chỉ là chỗ trú ẩn tạm thời.
Đã nhập vào thế giới này con phải quán tưởng đến bản chất của nó. Tất cả những
gì đang hiện hữu đây rồi sẽ không còn nữa. Nhìn thân thể của con xem. Có cái gì
là còn được hình dạng xa xưa của nó không? Da con có mịn như ngày nào, tóc con
có xanh như thời ấy không? Không có gì còn nguyên như cũ cả. Nhưng bản chất của
mọi sự là phải như vậy. Khi đã đến lúc chung cuộc, những duyên hợp phải tan rã
đi. Ta không thể nào tin cậy vào thế giới này được– đó chỉ là một vòng xoay vô
tận của những xao động và phiền não, của lạc thú và niềm đau. An lạc không có ở nơi đây.

Khi chúng ta không có ngôi nhà đích
thực , chúng ta là những lữ khách lang thang không mục đích, nay đây mai đó,
dừng chân một nơi được ít lâu rồi lại ra đi. Khi ta còn chưa trở về nhà thực sự
của mình , chúng ta sẽ còn cảm thấy bất an dù ta có đang làm gì chăng nữa, cũng
như một người rời bỏ quê hương làng xóm để tha phương cầu thực. Chỉ khi nào hắn
ta trở về lại nhà rồi mới có thể thảnh
thơi và yên tâm được.

Trên thế giới này không đâu là có sự
an bình thực sự. Người nghèo không được
yên ổn, kẻ giầu sang cũng vậy. Người lớn không thấy an lạc, trẻ con cũng không
an tâm, người ít học không thấy sung sướng , người học nhiều cũng vậy. Không có
sự an lạc ở đâu cả. Và đó là bản chất của thế giới này.

Người không có tiền của đau khổ,
nhưng người nhiều tiền cũng vậy. Trẻ con, người lớn, người già, tất cả đều đau
khổ. Cái khổ của tuổi già, cái khổ của tuổi trẻ, cái khổ của sự giầu sang, và
cái khổ của sự nghèo khó– nơi đâu cũng chỉ có sự đau khổ.

Khi con quán sát mọi vật như vậy,
con sẽ thấy được sự vô thường (anitya) và
phiền não (duhkha). Và trong sự vô
thường và phiền não, không có một thực thể nào trong mọi vật ( vô ngã, anatman).

Cái thân của con đang nằm đây đau
yếu và cái tâm đang biết đến sự đau yếu đó của con đều gọi là pháp (dharma). Những gì không hình tướng như
tư tưởng, cảm thọ, được gọi là namadharma. Cái thân đang đau yếu bệnh hoạn được gọi là rupadharma. Cái vật chất là pháp và cái không vật chất cũng là pháp. Như
vậy chúng ta sống với pháp, sống trong pháp, và chính chúng ta là pháp. Thật sự
ra không có một bản thể nào ở đâu cả, mà chỉ có những pháp liên tục khởi lên
rồi diệt đi, vì bản chất chúng là như vậy. Trong mỗi giây mỗi phút chúng ta đều
đang trải qua sự sanh và tử của mình. Mọi sự đều phải là như vậy.

BÀI ĐỌC THÊM:

●
Pháp Luyện Tâm (song ngữ)