NGUỒN
AN VUI LÂU DÀI
HT.
Thích Thanh Từ
Tất
cả chúng ta ai cũng mong muốn có được nguồn an vui lâu dài.
Đời sống an vui mới có hạnh phúc, con người mới thảnh
thơi nhàn hạ. Nhưng nếu chúng ta không biết thế nào là an
vui lâu dài, thế nào là an vui tạm bợ thì chỉ hưởng được
cái vui tạm bợ thôi, không bao giờ thấy được nguồn an
vui lâu dài.
Bây
giờ tìm vui trong đạo Phật là thế nào? Phật dạy người
tu có nhiều thứ vui, nhưng ở đây tôi nói giản lược hai
thứ thôi. Thứ nhất là vui trong sanh tử, thứ hai là vui trong
vĩnh cửu, nghĩa là thoát ly sanh tử. Vui trong sanh tử là vui
thế nào? Với cái nhìn của Phật, Ngài thấy trong vòng luân
hồi sanh tử có sáu đường: địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh,
người, a-tu-la, trời. Ba đường khổ là địa ngục, ngạ
quỷ, súc sanh. Ba đường lành là người, a-tu-la, trời. Người
là vui bậc hạ, a-tu-la vui bậc trung, trời vui bậc thượng.
Cho nên ai tu nhân đi theo ba đường này là tìm vui trong lục
đạo.
Khi
quy y Tam bảo, kết quả thế này: “Quy y Phật khỏi đọa
địa ngục, qui y Pháp khỏi đọa ngạ quỷ, quy y Tăng khỏi
đọa súc sanh”. Đó là chúng ta tìm ra một lối để khỏi
đọa ba đường khổ địa ngục, ngạ quỷ và súc sanh. Muốn
ra khỏi ba đường khổ đó không gì hơn là hướng về Phật,
hướng về Pháp, hướng về Tăng. Nhưng muốn được làm người,
Phật dạy phải giữ gìn năm giới cấm. Giữ năm giới là
tư cách một con người tốt, con người sống vui tươi.
Phật
chế giới cấm là vì lợi ích của chúng ta, chớ không phải
của Ngài. Đức Phật là Bậc Toàn giác, tâm hoàn toàn thanh
tịnh, thoát khỏi ba cõi đâu cần phải giữ giới làm gì.
Phật tử giữ giới không giết hại, không trộm cướp thì
khỏi ở tù. Không tà dâm thì gia đình được hạnh phúc.
Không dối gạt người thì mọi người tin tưởng, quý trọng
mình. Không uống rượu say thì trí tuệ thông minh sáng suốt,
được mọi người kính nể. Như vậy vì tư cách của mình,
sống xứng đáng là một con người nên chúng ta phải giữ
năm giới cấm. Giữ được năm giới thì bản thân mình bình
an, láng giềng cũng bình an. Đó là cách tu để đem lại sự
an vui cho bản thân, gia đình và xã hội.
Hiện
tại Phật tử giữ tròn năm giới thì khi sắp ra đi có sợ
không? Thật ra nếu chúng ta giữ tròn năm giới thì khi ra đi
không có gì phải sợ. Tại sao? Vì giữ giới không sát sanh,
đời sau sanh ra tuổi thọ dài lâu. Giữ giới không trộm cướp,
đời sau sanh ra có nhiều của cải, không bị hao mất. Giữ
giới không tà dâm, đời sau sanh ra gia đình đầm ấm vui tươi,
bản thân được đẹp đẽ nữa. Giữ giới không nói dối,
đời sau sanh ra nói năng lưu loát, ai nghe cũng tin quý. Giữ
giới không uống rượu, đời sau sanh ra trí tuệ sáng suốt.
Năm giới này giữ đủ, khi chết rồi sanh trở lại được
làm người rất tốt đẹp, rất hoàn hảo. Đó là kế tìm
an vui lâu dài. Nhưng lâu dài này chỉ là lâu dài trong cuộc
sanh tử, theo ba đường lành.
Bây
giờ nói đến cái vui siêu thoát hơn, vui mãi mãi, vui vĩnh
viễn, không bao giờ khổ. Tiến lên chỗ này hơi khó một
chút, nhưng ai khéo tu vẫn có thể tiến được. Nhà Phật
nói vui ra khỏi sanh tử là cái vui siêu thoát mà người đời
ít ai biết đến. Trước khi nói cái vui đó, tôi xin hỏi “Tất
cả quý vị thấy thân này phải thật là mình không?”. Không.
Nếu không thật, có ai bẻ ngón tay mình nổi giận không? Điều
này thật khó nói.
Nhà
Phật phân tích thân này do bốn thứ đất, nước, gió, lửa
hợp lại thành. Tuy nó có hình tướng, có bao nhiêu thứ tế
bào nhưng thật ra cũng không ngoài bốn thứ đất, nước,
gió, lửa. Chất cứng trong người là đất, chất ướt là
nước, thở ra thở vào động là gió, hơi ấm là lửa. Trong
bốn thứ không thể thiếu thứ nào hết, nếu thiếu một
thứ thì chết ngay. Thân này đã do bốn thứ hợp thành, khi
đủ duyên nó còn, thiếu duyên nó hoại. Còn và hoại là theo
duyên chớ không phải quyền của chúng ta. Có ai muốn thân
này hoại đâu, nhưng hết duyên nó phải hoại. Như vậy chúng
ta sống chỉ bằng sự vay mượn.
Thế
thì quý vị định nghĩa hạnh phúc của thân này là gì? Mượn
vô tốt trả lại dễ dàng, đó là hạnh phúc. Nếu trả lại
trục trặc thì chở vô bệnh viện liền. Rõ ràng có cái gì
là thật mình đâu. Nếu thật thì không mượn, đã mượn
thì không thật. Thế mà người thế gian không hiểu, cứ ngỡ
thân này là thật, không ngờ chúng ta đang vay mượn để tồn
tại trong từng phút giây. Khi sự vay mượn đó dừng, tất
cả chúng ta phải ra đi. Cho nên hạnh phúc của cuộc đời
như người ta thường mơ ước chỉ là sự tưởng tượng
mà thôi. Nếu nói thẳng hạnh phúc của cuộc đời là mượn
vô tốt, trả ra dễ dàng.
Thân
này không thật, đến tâm có thật không? Ở đây tôi chỉ
nói hai thứ tâm. Một là tâm tạm bợ giả dối, hai là tâm
chân thật, danh từ chuyên môn là vọng tâm và chân tâm. Tất
cả chúng ta đều có hai thứ tâm, nhưng mình chỉ biết vọng
tâm sanh diệt, còn tâm chân thật thì quên mất tiêu. Bởi
vậy trong kinh Pháp Hoa, Đức Phật nói ví dụ, có anh nhà nghèo
đi xin ăn gặp người bạn giàu. Sau khi tiệc rượu say sưa
rồi, anh bạn giàu lấy một hòn ngọc nhét trong túi áo anh
nhà nghèo, nghĩ rằng qua cơn say, anh ta sờ vào túi thấy hòn
ngọc, đem đi bán sẽ được giàu sang, hết một kiếp nghèo.
Anh bạn nghèo hết say, không thấy chủ nhà cũng từ giã đi
luôn và tiếp tục lang thang ăn mày nữa. Qua một thời gian
khá dài, anh nhà giàu bất chợt gặp lại người bạn cũ,
thấy vẫn đi ăn mày, tức quá anh hỏi: “Trước tôi đã
tặng cho anh viên ngọc nhét trong túi áo, sao tới giờ vẫn
còn lang thang vậy?”. Nghe thế, anh nhà nghèo mò vô túi được
viên ngọc, lấy ra xài, từ đó hết nghèo.
Viên
ngọc dụ cho cái chân thật, quý như ngọc báu mà mình quên
nên cứ sống lang thang theo tâm sanh diệt, tạo nghiệp luân
hồi muôn kiếp. Chúng ta cứ luôn luôn đuổi theo buồn thương
giận ghét, đời này khổ đời khác khổ, không biết bao giờ
hết. Đó là nghiệp luân hồi sanh tử. Muốn ra khỏi nghiệp
luân hồi sanh tử chỉ có tu thôi. Tu bằng cách nào? Là dừng
hết những tâm sanh diệt, để tâm chân thật hiện ra, chừng
đó mới ra khỏi vòng sanh tử nghiệp báo.
Tổ
Bồ Đề Đạt Ma sang Trung Hoa, có bốn câu châm ngôn dạy tu
thế này:
Bất
lập văn tự,
Giáo
ngoại biệt truyền.
Trực
chỉ nhân tâm,
Kiến
tánh thành Phật.
Nghĩa
là:
Không
lập văn tự,
Truyền ngoài giáo lý.
Chỉ
thẳng tâm người,
Thấy
tánh thành Phật.
Ngài
không nói Sơ thiền, Nhị thiền, Tam thiền, Tứ thiền gì hết.
Như vậy con đường của Ngài thế nào? Ở đây Ngài chỉ
thẳng một con đường để ra khỏi sanh tử, chấm dứt mọi
khổ đau. Giải thoát sanh tử là nguồn an vui vĩnh cửu, không
còn phiền lụy nữa. Đó là con đường đốn giáo hay nói
cách khác là con đường Thiền tông.
Con
đường Thiền tông được truyền từ Tổ Ca Diếp dài xuống
mãi cho tới Tổ Đạt Ma. Đó là chư Tổ ở Ấn Độ. Đến
Tổ Đạt Ma, Thiền tông được truyền sang Trung Hoa, rồi tới
Việt Nam. Chư Tổ ở Việt Nam nhận được yếu chỉ tu hành,
các ngài cũng ngộ đạo, cũng được làm Tổ. Thế nên con
đường thiền này rất thiết yếu.
Lâu
nay chúng ta mê lầm nhận cái hư ảo là tâm mình thật. Từ
nhận lầm nên cứ theo nó tạo nghiệp. Nó buồn, nó thương,
nó ghét, nó giận, đủ thứ chuyện để tạo nghiệp. Tạo
nghiệp thì đi trong luân hồi sanh tử. Bây giờ quay lại tìm
xem nó ở đâu, có thật hay không? Quả tang nó mất tăm mất
tích, tức là không thật, không thật thì có gì đâu phải
an. Nhà thiền sau này dùng từ “Phản quan tự kỷ”, tức
xem xét lại chính tâm mình. Tìm là chiếu soi lại, xem tâm
bất an đang chạy đi đâu? Quay lại tìm tức là xem xét lại
chính mình. Khi xem xét lại thì nó mất.
Chúng
ta vì mê lầm chấp thân hư giả làm thân thật, chấp tâm
hư giả làm tâm thật của chính mình. Trọn cuộc đời đi
trong mê lầm, rồi tạo nghiệp hư giả, sanh tử không cùng.
Bây giờ tu theo Phật là phải trở lại, phải thấy đúng
như thật thân này hư giả, tâm vọng tưởng không thật. Phật
thường nói thân tạm bợ vô thường, duyên hợp hư giả mà
chúng ta thấy thân này thật nên quý nó, khổ vì nó.
Phật
thấy rõ được lẽ thật nên Ngài là Bậc Giác ngộ. Còn
chúng ta thấy mê lầm nên làm chúng sanh hoài. Vì bảo vệ
thân tâm hư giả này mà con người tranh giành với nhau, rốt
cuộc cả đời đau khổ dồn dập. Người biết thân hư giả,
tâm hư giả không thật là tiến được bao nhiêu bước? Nếu
ai thật sự thấy thân này rõ ràng hư giả tạm bợ, sống
mượn nó để làm những điều tốt đẹp, ích lợi cho đời
thì được. Dùng tâm hư giả để phương tiện giúp đỡ người
thì được. Ngược lại nếu ai bảo vệ nó vì tưởng nó
là mình thật, là chân lý thì sai lầm.
Chúng
ta tu là cốt giác ngộ. Một khi tâm lăng xăng là hư dối không
thật lặng rồi, tâm chân thật hằng ở bên mình. Nhưng vì
chúng ta bỏ quên nó, cứ chạy theo cái giả dối nên khổ.
Vì vậy Phật nói: “Chúng sanh mê lầm chìm trong sanh tử khổ
đau”. Bây giờ trở về với tâm thật thì hết khổ đau.
Sống với tâm chân thật, không còn giành hơn thua, phải quấy
thì ngay đời này hết khổ rồi. Mai sau khi bỏ thân này được
giải thoát sanh tử, đó là vui vĩnh cửu, chớ không phải
vui thường.
Phật
dạy chúng ta tu là tìm đến chỗ vui vĩnh cửu, đó mới thật
là người biết đạo, biết cầu giải thoát. Cho nên tìm về
với tâm chân thật là gốc của sự tu.
HT.
Thích Thanh Từ
