Tôi
đang đảm nhiệm công việc quản lý của một công ty về trang trí nội thất bị rất nhiều áp lực từ mọi phía, nhiều lúc tôi muốn điên cái đầu, thần kinh bị căng thẳng, nhiều đêm không ngủ được hoặc rất khó ngủ, thường phải uống thuốc ngủ. Tôi đang bị chứng bệnh tinh thần mà người ta gọi là
Stress. Bác sĩ y khoa đã trị liệu cho tôi bằng thuốc diazepam và ambient nhưng chỉ là tạm thời. Vậy xin cho tôi hỏi làm thế nào để chữa khỏi được bệnh này theo phương cách của đạo Phật ?
Stress là một căn bệnh hoàn toàn thuộc về tâm lý, ám chỉ
những phản ứng tâm lý của con người đối với những yếu
tố gây bực bội trong môi trường sống. Stress đối
với người lớn thường xảy ra do áp lực bởi công việc,
mối liên hệ tình cảm gia đình và do cạnh tranh nghề nghiệp. Đối với trẻ em thường do áp lực về việc học hành, thi
cử. Những phản ứng tâm lý ấy là những cảm xúc giận
giữ, sợ hãi, buồn vui, thương ghét được lập đi lập lại
nhiều lần và nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng đến hệ thần
kinh, hệ tiêu hoá, hệ tim mạch và dấu hiệu dễ thấy nhất
là bị bệnh mất ngủ và bệnh lở loét bao tử. Theo
tâm lý học Phật giáo, stress “bị
gây ra bởi sự chấp trước và những hy vọng mong đợi
ở tương lai. Khi ta hy vọng hay mong đợi một điều gì
thì cũng sẽ lo sợ rằng điều ta mong đợi sẽ không
trở thành hiện thực, nghĩa là những gì ta hy vọng
có thể sẽ không xảy ra như mong muốn. Và thế là bị
stress”.
Theo
y học ngày nay, stress thường đi đôi với cuộc sống công
nghiệp hiện đại. Công nghiệp phát triển đã tạo ra nhiều
phát minh mới, nhu cầu mới thúc đẩy con người phải suy
nghĩ, lo toan và làm việc căng thẳng để gia tăng khả năng
chiếm hữu và thỏa mãn nhu cầu. Cơ chế kinh tế thị trường
với mức độ cạnh tranh khốc liệt càng làm cho con người
phải chật vật và toan tính nhiều hơn, dễ dẫn đến stress
hơn. Số người bị stress trên thế giới càng ngày càng nhiều,
ước lượng tỷ lệ trung bình số người bị stress là 50%.
Ở các thành phố lớn của các nước đã và đang phát triển
tỉ lệ nầy cao hơn. Cho nên việc chữa trị căn bệnh
tinh thần này rất là cần thiết. Và Thiền là một
phương
pháp đối trị trực tiếp và hữu hiệu.
Ông Herbert Benson, giáo sư đại học Harvard, người sáng lập
Viện Y Khoa Mind-Body Medical Institute ở Boston cho biết
“từ 60% đến 80% số lượng bệnh nhân đến khám ở các
phòng mạch đều có liên quan đến Stress. Các ca bệnh này
đáp ứng rất kém đối với thuốc và phẫu thuật nhưng lại
rất tốt đối với các liệu pháp tiếp cận tâm thể“.
Ông cho rằng các phương pháp thư giãn và thiền giúp
giải tỏa những tình trạng lo âu, sợ hãi, bất an, dễ bị
kích thích và đặc biệt là làm giảm sự hoạt động các
nội tiết tố Stress.
Theo
kết quả khảo sát được đăng trên tạp chí y khoa Hoa Kỳ
“the American Medical Journal” thì thiền giúp kiểm soát
được một cách khá chắc chắn áp huyết, làm dịu cơ thể
và tâm trí, ngang với kết quả phải dùng thuốc an thần,
nhưng lại không có các phản ứng phụ của thuốc. Bác sĩ
Mimi Guarneri, giám đốc y khoa và sáng lập viên của Viện “Scripps
Center for Integrative Medecine” ở San Diego, nhận xét : “ngoài
các đặc điểm trên, thiền định còn làm nhịp tim giảm
xuống, nên tim không phải hoạt động nhiều. Tôi đã thấy
kết quả rất rõ nơi các bệnh nhân của mình. Nhiều người
trong số họ thiền mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 20 phút, thì
có áp huyết giảm. Ăn uống đều đặn và tập thể dục
thường xuyên nữa thì tuyệt vời.”
Đơn
giản mà nói, thiền là thở,
thở là sống, thiền là sống một cách sống động trong từng
giây phút một.
Những
thầy dạy thiền khuyên chúng ta trước khi thiền, cần tập
cho ấm người như một vài động tác thể dục yoga, tai chi
hay duồi thẳng tay chân (stretching) khoảng từ 5 đến 10 phút.
Sau đó lựa một nơi thích hợp, im vắng, thoáng mát và ngồi
trong một tư thế thoải mái. Chúng ta có thể ngồi trong tư
thế tréo chân truyền thống (kiết già hay bán gìa), hay trong
bất kỳ tư thế nào khác mà mình thấy thoải mái. Nếu muốn,
chúng ta có thể ngồi ghế. Điều quan trọng nhất là
giữ lưng cho thẳng. Hơi nhắm mắt lại một tí và bắt đầu
thở. Đừng nghĩ gì cả, chỉ chú ý đến hơi thở ra
vào bằng cách tập trung tư tưởng ở vùng bụng dưới,
hoặc tại một điểm mà các nhà khí công hoặc đạo gia gọi
là đan điền (dưới rốn khoảng 3 phân). Lúc hít vào, bụng
dưới hơi phồng lên. Lúc thở ra, bụng dưới hơi xẹp xuống.
Thoạt đầu có thể chúng ta chưa quen với lối thở bụng.
Điều này không ảnh hưởng gì. Nên nhớ là chúng ta cần
thư giãn, nên không cần quan tâm nhiều đến hơi thở sâu
hay cạn, nhiều hơi hay ít hơi. Chỉ cần thở nhẹ, thở bình
thường là đủ. Điều quan trọng là phải chú ý quan
sát bằng tất cả tâm ý để biết rõ là chúng ta đang
hít vào hay đang thở ra thông qua chuyển động phồng lên hay
xẹp xuống của làn da bụng:
Phồng
lên (biết rõ đang hít vào) Xẹp xuống (biết rõ đang thở
ra)
Phồng
lên
(biết rõ đang hít vào) Xẹp xuống (biết rõ đang thở
ra)
Phồng
lên
(biết rõ đang hít vào) Xẹp xuống (biết rõ đang thở
ra)
Cứ
thế
và tiếp tục…
Cũng
đừng lo ngại khi tâm đi lang thang nơi góc trời nào đó. Điều
quan trọng là khi chợt nhận biết tâm đi lang thang, chúng ta
ghi nhận rồi kéo nó trở về với hơi thở qua sự chuyển
động phồng lên xẹp xuống của da bụng. Một số
người có khả năng tập trung tốt có thể dần dần rơi vào
giấc ngủ sau khoảng vài chục hơi thở ở giai đoạn quan
sát hơi thở này.
Cần
nhớ là thiền phải tập mỗi ngày và theo giờ giấc đã định
trước. Bắt đầu vừa phải thôi, đừng tham lam ngồi lâu
quá (bản chất của thiền là buông bỏ mọi tham lam), khoảng
10 đến 15 phút cũng được, sau quen dần sẽ tăng lên từ
từ.
Ngồi
thiền 15 phút mỗi ngày như vậy cũng là khá tốt nhưng chưa
đủ. Chúng ta cần phải ứng
dụng thiền vào công việc hàng ngày
vì chúng ta có tới 8 giờ làm việc tại sở làm và 8 giờ
làm những công chuyện linh tinh khác như đi, đứng, lái xe,
tiếp khách, rửa chén, nấu ăn hay làm vườn…Nói một cách
cơ bản là trong bất cứ hoàn
cảnh nào và bất cứ lúc nào chúng ta không cần biết đó
là công việc gì, nó nên được hoàn tất với trọn vẹn
tâm ý của chúng ta trong giây phút đó. Ví dụ như, chúng ta đang điều khiển một máy in báo thì
chúng ta chỉ nên chăm chỉ công việc điều hành máy in và
đồng thời canh chừng nếu có bất cứ niệm tưởng nào nảy
sinh để gián đoạn việc đang làm. Nếu tâm ta lang thang về
phương trời nào, ta cứ ghi nhận rồi kéo nó trở về với
công việc in ấn. Chúng ta phải liên tục và duy trì đem
tâm lang thang về với “giây
phút hiện tại.” tức
là rời bỏ cơn phiêu lưu mộng tưởng để trở về với
cái thực tại hiện tiền này. Đừng để thân ở đây mà
hồn ở mãi đâu. Chỉ thế thôi.
Đó
là phương pháp tu tập cơ bản
của chúng ta hàng ngày, nhưng nếu có cơ hội, chúng ta nên
rời xa môi trường quen thuộc, rời xa sở làm, rời xa gia
đình một thời gian ngắn đến một trung tâm thiền cùng tu
tập với một số người khác thì tốt hơn. Ở đó có
thầy hướng dẫn cặn kẽ và được sống trong môi trường
mới. Nếu bạn ở Bắc Mỹ bạn có thể tham dự một
hay nhiều khoá thiền tại Trung
tâm Thiền Vipassana Barre bang
Massachusetts do Thiền sư Joseph Golstein, Jack Kornfield và Sharon
Salzberg sáng lập hay các trung tâm thiền Vipassana
ở California dưới sự hướng
dẫn của Thiền sư Goenka và cácThiền sư phụ tá. Nếu bạn
ở Việt Nam, bạn có thể đăng ký tham dự các khoá thiền
Vipassana 10 ngày cũng dưới sự hướng dẫn của Thiền sư
Goenka và các Thiền sư phụ tá thường được tổ chức hàng
năm tại Tịnh Xá Ngọc Thành ở Thủ Đức và
tại Thiền Viện Nguyên Thủy tại TP. HCM, hay đến
học thiền với thầy Bửu Chánh tại Thiền Viện Phước
Sơn Long Thành…
Tưởng
cũng nên biết thêm, mục tiêu
của thiền là buông xả, là giải thoát mọi ràng buộc, là
sống trọn vẹn trong giây phút hiện tại.
Thật ra không dễ lắm. Khi ngồi xuống thiền, làm sao mà đầu
óc của chúng ta lại không rối tung lộn xộn với bao tư tưởng
về quá khứ lẫn tương lai… Nhưng với phương pháp trên
chúng ta có thể làm cho tâm sự an tịnh, tinh thần không tán
loạn, không dao động mà các nhà khoa học đã ứng dụng vào
lãnh vực y khoa để chữa bệnh.
Đối
với Phật giáo tâm an tịnh chỉ là một trong hai phương diện
của thiền. Tuệ giác là phương diện thứ hai. Mục đích
của thiền Phật Giáo là để được tuệ giác, còn thiền
định để an tịnh chỉ là phương tiện giúp ta đạt đến
cứu cánh trên. Thiền định là pháp luyện tâm, chuyển
hoá tâm ô nhiễm thành tâm thanh tịnh,
giảm từ từ, từ nhiều niệm tưởng đến ít niệm tưởng
và từ ít niệm tưởng đến một niệm hay nói một cách khác
là gom tâm buông lung vào một
điểm hay một đối tượng. Kết quả mang lại là sự an tĩnh tâm hồn cũng như sức mạnh
tâm linh. Tâm an tĩnh không phải là mục đích, chỉ là cần
thiết để phát triển tuệ giác. Chủ yếu của việc
hành thiền theo Phật giáo là quán sát tâm hay chú tâm, nhận
ra và hay biết dòng tư tưởng của mình mỗi khi nó phát sinh. Chỉ “biết suông” mà không
có
sự phán đoán, không phân biệt và không dính mắc với
chúng (có nghĩa là thấy sự
vật đúng như sự vật hiện hữu của nó).
