Kinh Luật Luận

Hạnh Phúc Trong Chánh Niệm

30/07/2024

HẠNH PHÚC TRONG CHÁNH NIỆM
Nguyễn Thượng Chánh & Nguyễn Ngọc Lan

Phàm ở đời, ai ai cũng đều muốn mình có được nhiều
điều tốt lành cũng như nhiều tiền nhiều bạc, mà càng nhiều chừng nào thì càng
tốt vàcàng sướng chừng đó, phải không các bạn?

Bởi vậy cho nên, hễ gặp nhau vào những dịp lễ
lớn như Tết, thì người ta hay chúc chonhau những câu như:“an khang thịnh vượng”, “tấn tài tấn
lộc”,“làm ăn phát tài”, “tiền vô như nước ra như keo” vân vân.

Tóm lại trong chúng ta, ai cũng đều mong muốn có
được cuộc sống thật sự hạnh-phúc!

***

Hạnh phúc là cái chi
chi?

Rất khó định nghĩa được hạnh phúc là gì.

Tùy theo mỗi tôn giáo, mỗi quan điểm triết học, mỗi
nghệ sĩ hay thi sĩ, mỗi nhà xã hội học hay nhà tâm lý học và cũng tùy theo sự
suy nghĩ của mỗi cá nhân mà hạnh phúc được định nghĩa và diễn giải theo nhiều
kiểu cách khác nhau.

Theo định nghĩa của tự điển Petit Robert, hạnh phúc là
một trạng thái của ý thức hoàn toàn sung mãn (un état de conscience
pleinement satisfaite).

Thỏa mãn mọi nhu cầu

Dù ở bất cứ thời đại nào hay dù ở bất kỳ văn hóa nào,
thì một vài yếu tố cho thấy nó đã đóng một vai trò chủ yếu trong việc đưa con
người đến bến bờ hạnh phúc.

Nó, đóchính là sự sung-mãn của các nhu cầu căn bản
về vật chất lẫn về tinh thần nghĩa là một trạng-thái
đã đạt được những khát vọng mà con người hằng mong đợi trong đời.

Có nhiều loại hạnh phúc

Hạnh phúc có phải là một tập hợp của những niềm vui (plaisir)nho nhỏ hằng ngày hay là một
trạng thái tinh thần vĩnh cửu?

Tiền tài, danh vọng, quyền thế, vợ đẹp con khôn cùng với sức khỏe đều là
những yếu tố cần thiết, nhưng chưa phải là những điều kiện ắt có và đủ để tạo
được hạnh phúc thật sự theo đúng nghĩa của nó.

Một loại hạnh phúc khác hay còn có thể gọi là hạnh phúc hướng thượng, ý
nói đến một trạng thái tự mãn có được khi mình làm một việc gì hay, một việc gì
tốt đúng với lương tâm và lý trí của mình, thí dụ như mình giúp ích dù bằng
cách gián tiếp hay trực tiếp được cho người nào đó trong tinh thần bất vụ lợi
và không màng đến việc được người trả ơn hay nhớ tới…

Vậy, có khi nào bạn tự hỏi mình thật sự có được hạnh phúc
hay chưa?

Tiền bạc có đem lại hạnh phúc hay không?

Thoạt nhìn, thì tiền bạc gắn liền một cách mật
thiết với hạnh phúc…

Nhưng trong thực tế có biết bao nhiêu là kẻ giàu
có lắm tiền lắm bạc nhưng vẫn phải triền miên lo nghĩđối phó hết
việc nầy đến việc kia và tinh thần lúc nào cũng bị căng thẳng bất an…

Bên
cạnh những người quá giàu thì cũng có rất nhiều kẻ nghèo khó tận mạng, nghèo
rớt mồng tơi, ăn không đủ no, mặc không đủ ấm, bệnh hoạn không thuốc chữa, cùng
với trăm ngàn cái khổ chớ chẳng phải sung sướng gì…

Vậy,
có thể nói:

Tiền
bạc chỉ là điều kiện CẦN chớ chưa phải ĐỦ để có được hạnh phúc thật sự!

Tiền là chìa khoá của hạnh phúc thật sự? (Internet)

Chung
qui cũng chỉ do cáchmàchúng ta suy nghĩ “thế nào là hạnh phúc” mà
thôi!

Nhưng dù sao đi nữa, nếu vừa có
tiền rủng rỉnh vừa có sức khỏe sung mãn, thì vẫn sướng hơn là vừa nghèo mạt rệp
lại còn vừa bị bệnh hoạn triền miên nữa.

Cái giá của hạnh phúc: lợi
tức gia đình (vợ+chồng) 75.000$/một năm?

Vài
năm trước đây, vào đầu Sept/2010,tạp chí Proceeding
of The National Academy of Sciences có đăng bài khảo cứu của giáo sư Daniel
Kahneman và Angus Deaton thuộc Đại học Princeton Hoa Kỳ về vấn đề là: “có bao
nhiêu tiền mới có được hạnh phúc”.

Giáo
sư Daniel Kahneman chuyên về tâm lý học và kinh tế. Ông ta đã doạt giải Nobel
về kinh tế năm 2002 (Nobel Memorial Prize in Economic Sciences).

Câu
trả lời là muốn có được hạnh phúc thì phải có lợi tức gia đình đúng 75.000$/năm!

Lẽ
dĩ nhiên theo điều kiện cuộc sống của người Hoa Kỳ cũng như các tiêu chuẩn được
ấn định trong khảo cứu nói trên.

Lợi
tức càng thấp hơn 75.000$/năm chừng nào thì chắc chắn là càng khổ chừng đó.

Còn
trên mức 75.000$/năm thì quả thật họ cảm nhận cóđược một tâm trạng của người thành
công trong cuộc sống…Họ có thể có một cuộc sống tốt đẹp hơn về phương diện vật
chất, nhưng về khía cạnh hạnh phúc hằng ngày cũng không có tăng theo bao nhiêu,
vì đôi khi họ còn phải chịu nhiều áp lực, nhiều stress, nhiều lo nghĩ, nhiều đối
phó nầy nọ lắm chớ hổng có sướng ích gì đâu (?).

Đó
là kết quả khảo cứu của đại học Princeton.

Khảo
cứu trên của đại học Princeton đã căn cứ vào kết quả thăm dò 450.000 người Hoa
Kỳ năm 2008 và 2009 về lợi tức gia đình hàng năm của họ cũng như tình trạng
tinh thần trước ngày mà họ thật sự cảm nhận được hạnh phúc.

Jenifer Goodwin. Bloomberg Businessweek.07sept 2010. After $75,000. Money can’t buy day to day
happiness(but the more people make, the better they feel about their lives
overall, study found)

http://www.businessweek.com/lifestyle/content/healthday/642850.html

Giáo
sư Maddux, đồng tác giả trong khảo
cứu trên còn nói thêm rằng: 75.000$/năm không phải là một con số mầu nhiệm, đó
chỉ là một nghạch mức threshold nếu
vượt qua khỏi cũng không làm cho chúng ta có thêm được nhiều hạnh phúc hơn đâu.

Theo
thống kê, năm 2008 có 32% gia đình ở Mỹ có lợi tức trêm 75.000$/năm.

Đúng
là người Mỹ quá thực tiển,cái gì họ cũng quy ra thành hạnh phúc được hết!

Vậy
không biết có ai tình nguyện xin cắt bớt lương từ 100.000$/năm xuống còn
75.000$/năm để bảo đảm có được hạnh phúc theo đúng tinh thần của khảo cứu trên hay
không?

Chắc
là không có ai…điên màxin tình nguyện để được như vậy cả!

Riêng
đối với đa số bà con mình sống tại Hoa Kỳ cũng như tại Canada, tác giảnghĩ rằng
một gia đình bốn người với lợi tức gia đình khiêm nhường ít hơn chút đỉnh cũng
đã cảm thấy hài lòng lắm rồi với điều kiện đừng bao giở đem mình so sánh với
người khác giàu hơn.

Dân
gian có câu “khéo ăn thì no, khéo co thì ấm” mà lỵ!

Sức mạnh của đồng tiền

Người
gõtìm thấy trên Internet bài thơ hiện đại sau đây nói lên cái sức mạnh của đồng
tiền từ cổ chí kim như sau:

«Tiền là Tiên là Phật,

Là sức bật của tuổi trẻ.
Là sức khỏe của tuổi già,
Là cái đà của danh vọng.
Là cái lọng để che thân,
Là cán cân của công lý»

Còn người xưa thì lại
xác quyết:
«Có tiền mua tiên cũng được» (kể cảtiên nâu tiên nữ hoặc đi tắm
tiên ở An Thới hay Phú Quốc)

Anh bạn Nguyễn Bá
Hùngở Seattle USA còn bổ túc thêm ý kiến sau đây :

«…Sự thật dù phũ phàng, nhưng tôi tương đối đồng ý với các câu ví trên.
Nói đến thơ văn hoặc các câu ví về tiền bạc và sự nghèo khó thì tôi thường nghĩ
đến mẹ tôi nhiều nhất. Mẹ tôi đã cố gắng tảo tần để nuôi các con trong
giai đoạn chống Pháp và Nhật (lúc đó bao nhiêu người bị chết đói vì quân đội
Nhật đốt lúa gạo), và sau khi di cư vào miền Nam (nơi tôi ra đời), mẹ tôi vẫn
làm việc đầu tắt mặt tối để nuôi chúng tôi. Mẹ tôi hiểu rõ cái giá trị của
đồng tiền, và mẹ tôi thường nhắc vài câu ngắn như là: ‘có tiền mua tiên cũng được’–‘đa kim ngân phá luật lệ’-‘đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn’…»

Dân gian cũng còn lưu truyền lại những đoạn văn như:‘kẻ có tiền, ăn trên ngồi
chốc’và‘bầncư náo thị vô nhân vấn,phú tại thâm
sơn lắm kẻ tìm’…

(hai câu sau tạm dịch là:nghèo ở nơi đô thị náo nhiệt cũng không có
người thăm viếng, trong khi giàu ở nơi núi non xa thẳm vẫn có nhiều người tìm
đến)

Hoặc nguyên cảbài thơ cũng
mô tả vềtiền như sau:

“Bạc ác chi mi lắm hỡi tiền,
Mi làm nhân loại hóa ra điên.
Mi tô mặt nạ đen thành trắng,
Mi vẽ nhân tình thẳng hóa xiêng.
Mi xô nhân nghĩa vào một xó,
Mi đạp luân thường ngã rồi nghiêng.
Mi xuôi thế giới đâm nhau mãi,
Bạc ác chi mi lắm hởi tiền.”

(không rõtác giả)

Nhìn
chung, chúng ta thấy đồng tiền tự nó có một sức quyến rũ mãnh liệt và một sức mạnh
vô song…

Tóm
lại, tiền $$$:

– mua
chuộc được sự yên ổn hay…an ninh cho chính bản thân;

– bảo
đảm được sự an toàn cho người thân;

– bâo
đảm sự sung sướng cá nhân và sự thuận lợi trong công việc;

– có
tiền là có tất cả;

– vân
vân và vân vân.

Có bao nhiêu tiền mới đủ?

Ý
niệm giàu nghèo cũng rất tương đối, thay đổi tùy theo quan niệm, theo cách nhìn
và cách suy nghĩ của mỗi người ở mỗi thời điểm nào đó trong cuộc đời…Thí dụ như
hạnh phúc khi đãđược vượt thoát nơi ở bất an; hạnh phúc khi có được tự do; hạnh
phúc khi có công ăn việc làm ổn định; hạnh phúc khi đã chu toàn xong bổn phận;
hạnh phúc khi có được sức khoẻ tốt; hạnh phúc khi được sống an ổn đến cuối đời;
vân vân và vân vân

Nhưng
thông thường thì hạnh phúc được đánh giá qua tiền rừng bạc biển, qua sựgiàu
sang, qua khả năng mua sắm…

Có
người cho đó chỉ là…cái giàu bên ngoài!

Nếu
so với Bill Gates, thì một người Mỹ trung lưu được xem là rất nghèo. Tuy nhiên,
nếu nhìn về khía cạnh tiện nghi vật chất và khoa học kỹ thuật của thế kỷ 21 mà
người Mỹ trung lưu đóđang thụ hưởng trong đời sống hằng ngày, thì có thể nói
rằng anh ta còn giàu hơn cả tổng thống George Washington cách đây 230 năm về
trước (vì còn nghèo về khoa học kỹ thuật…)

Đây
cũng chỉ là một cách nhìn, một cách nói mà thôi!

Không
có gì là vĩnh cửu cả!

Tổng chỉ số hạnh phúc quốc
gia là gì?

(Gross
national Happiness-GNH)

Người
ta cho rằng Bhutan, một quốc gia nhỏ bé với 46.500 km2, nằm
kếbên Tây Tạng trên dãy Hy Mã
Lạp Sơn làlà một xứhạnh phúc nhứt thế giới(?)

Nên
biết rằng với trên 700.000 dân,Bhutan rất nghèo về vật chất nhưng lại có tổng chỉ sốhạnh
phúc quốc giarất
cao.

Năm
2010, có 41% trong dân số nói họsống rất hạnh phúc và số còn lại thì cho rằng họ
không được mấy hạnh phúc.

Chánh
phủ Bhutan cómô hình hạnh phúc rấtrộng rãi theo quanđiểm Phật Giáongược với khái niện hạnh phúc rất hạn
hẹp của Tây Phương…

Bhutan
là một trong sốít quốc gia còn rừng nguyên vẹn. Họ hạn chế du lịch để bảo vệ các
di tích cổ.

Phải
chăng Bhutannhờảnh
hưởng vào lối sống theo triết lý của Phật
Giáo nên người dân họ sống rất hạnh phúc?

Cảnh
tiêu biểu của nước Bhutan (internet)

“…Vị vua cao quý thứ tư của
vương quốc Bhutan là người đầu tiên đưa ra ý tưởng về
“Tổng chỉ số hạnh phúc quốc gia” – Gross National
Happiness (GNH). Theo Ngài, chỉ số này đánh giá sự thịnh vượng của quốc gia một
cách toàn diện hơn so với “Chỉ số hàng hóa quốc gia” – Gross National
Products (GNP) và tin rằng sự phát triển tích cực của xã hội loài người chỉ có
thể có được khi sự phát triển về mặt vất chất và tinh thần diễn ra song song,
vừa bổ sung và thúc đẩy lẫn nhau.

…Thực
tập chánh niệm là một trong những công cụ hiệu quả nhất để nuôi dưỡng
và làm lớn mạnh những hạt giống đẹp và lành trong tâm thức chúng ta – đây là điều có tính chất quyết định hạnh phúc và sự an vui của chúng ta hơn bất cứ những điều kiện, hoàn cảnh nào
từ bên ngoài… ”

(ngưngtrích–Làng Mai-Chánh niệm là suối nguồn của
hạnh phúc)

Quốc
gia Bhutan nằm dưới Tây Tạng-Giữa Trung Quốc và Ấn Độ

Huề vốn: “Biết đủ là đủ”

“Ngó
lên mình không bằng ai, ngó xuống thì không ai bằng mình”

Nhưng
nếu ngó ngang thì chắc chắn mình…bằng người ta.

Còn nhà
nho Nguyễn Công Trứ quan niệm rằng nhu cầu
của con người thì vô chừng không biết sao cho đủ.

“Tri túc, đãi túc, tiện túc,hà thời túc,
Tri nhàn, đãi nhàn, tiện nhàn, hà thời nhàn”

Tạm dịch là :
“Biết là đủ, cho là đủ, thì nó là đủ,
Biết là nhàn, cho là nhàn, thì nó là nhàn”.

Hình
như hai câu nầy sao nó có vẻ huề vốn quá trời!

Hay
nói như vậy để tự an ủi mình?

Phải chăng hạnh phúcchỉ làmột cái bóng?

Phải
chăng hạnh phúc chỉ là một cái bóng hay
một cứucánh để chúng ta cố vươn tới mà thôi!

Hạnh phúcchỉlà một cái bóng? (photo NTC 2011)

Hạnh phúc trong
chánh-niệm

Hạnh phúc là sống
trong giây phút hiện tại (photo NTC Dec 2012)

“…Chánh niệm có nghĩa
là ta biết tự nhìn lại mình, quan niệm sống của mình, và ý thức được tính chất
toàn vẹn của mỗi giây, mỗi phút trong cuộc sống. Và trên hết, chánh niệm có
nghĩa là tiếp xúc được với thực tại, những gì đang xảy ra chung quanh ta…’’

(ngưng trích:Chánh niệm là gì-Nguyễn Duy Nhiên-Thuvienhoasen)

Đối
diện cùng một nghịch cảnh như nhau, có người thì lo sợ và cảm thấy khổ sở.

Nhưng
ngược lại, cũng có người nhìn sự kiện đó một cách dửng dưng bình thản với một thân
tâm an lạc.

Hạnh-phúc từ bên-trong

Phật Giáo khuyên chúng
sanh chớ nên tìm hạnh phúc ở bên ngoài, vì chúng ta sẽ không bao giờ đạt tới được
đâu, bởi lý do là lòng ham muốn của con người là vô giới hạn!

Muốn có cái hạnh phúc
thật sự thì phải cố gắng quên đi cái bản-ngã, dẹp bớt đi cái ái-dục và tập nhìn
vào cái bên-trong-của-chính-mình.

Theo Đức Đạt
Lai Lạt Ma, thìtâm-an-lạc chính là chìa khóa của hạnh-phúc.

Hạnh-phúc bắt đầu bằng sự cải-hóa chính bản-thân
của mình vậy./.

hanhphuc-007