ĐẠO
LÀM NGƯỜI
Thích Đạt Ma Phổ Giác
LỜI NGUYỆN CẦU
Chúng con quỳ trước Phật Đài, cúi xin Tam bảo chứng minh lòng thành, xin nghe con trẻ tỏ bày, nguyện cầu hết thảy muôn loài thế gian.
Trước là cha mẹ ông bà được nhiều phước đức sống lâu ở đời, sau là tất cả thầy cô thấm nhuần đạo pháp dạy con nên người.
Nguyện cho tất cả mọi người tin sâu nhân quả cùng nhau làm lành, nguyện cho thế giới thanh bình, mọi người vui sống yêu thương chân thành.
Hôm nay, con trẻ nguyện cầu siêng năng học tập mai sau giúp đời. Bây giờ, con trẻ dại khờ nguyện xin chư Phật nhiệm mầu sáng soi, giúp con hiểu biết thâm sâu, phân biệt phải trái đúng sai tỏ tường để con mở rộng tấm lòng, kính trên nhường dưới, thương yêu muôn loài.
Một lòng con trẻ ước mong, cúi xin chư Phật xót thương độ trì.
Một lòng con trẻ ước mong, cúi xin chư Phật xót thương độ trì.
Một lòng con trẻ ước mong, cúi xin chư Phật xót thương độ trì.
ĐẠO LÀM CON
Đạo làm con, trước hiếu thảo, Yêu thương mẹ, kính trọng cha. Cha mẹ gọi, trả lời ngay, Cha mẹ dạy, phải vâng lời. Cha mẹ sai, không biếng trễ, Cha mẹ bảo, con làm theo. Cha mẹ thích, phải làm ngay, Cha mẹ phiền, không nên làm. Cha mẹ khuyên, con kính cẩn, Cha mẹ trách, vui nhận lỗi. Cha mẹ buồn, con an ủi, Cha mẹ vui, con san sẻ. Cha mẹ chê, không hờn dỗi, Cha mẹ khen, không tự đắc. Cha mẹ thương, không ỷ lại, Cha mẹ ghét, cũng không buồn. Cha mẹ lỗi, nhỏ nhẹ khuyên, Cha mẹ đúng, nên bắt chước. Lập gia đình, sáng tối thăm, Sống xa nhà, thường thăm hỏi. Đi phải thưa, về phải trình. Cha mẹ già, phải nuôi dưỡng, Cha mẹ bệnh, phải chăm sóc, Cha mẹ mất, lo đúng lễ. Sống cho tròn đạo làm con, Sống yêu thương, biết chia sẻ, Sống chân thành, không gian dối, Ai làm người nhớ khắc ghi. Sống cho tròn đạo ân nghĩa, Làm người tốt, biết vị tha, Ơn sinh thành, công dưỡng dục, Đạo làm con phải đáp đền. SỐNG HIẾU THUẬN, THƯƠNG YÊU MỌI NGƯỜI Anh chị em nương tựa nhau, Sống nhường nhịn, biết chia sẻ, Sống vui vẻ, cùng thuận thảo, Sống chan hòa cùng mọi người. Với người trên phải kính cẩn, Với kẻ nhỏ phải dung hoà, Sống tiết độ, biết lễ nghi, Thương kính người trong bình đẳng. Kính chú bác như mẹ cha. Trọng anh em, quý bạn bè. Tình thân quyến phải gìn giữ. Với mọi người sống yêu thương. Biết giúp đỡ, không ích kỷ, Sống khiêm tốn, không phô trương, Sống giữ mình, không sa ngã, Sống vị tha vì mọi người.HÃY SỐNG
VỚI TRÁI TIM YÊU THƯƠNG VÀ HIỂU BIẾT
___________________________________________________________________________
ĐẠO LÀM CON
Đạo làm con, trước hiếu thảo, Yêu thương mẹ, kính trọng cha. Cha mẹ gọi, trả lời ngay, Cha mẹ dạy, phải vâng lời. Cha mẹ sai, không biếng trễ, Cha mẹ bảo, con làm theo. Cha mẹ thích, phải làm ngay, Cha mẹ phiền, không nên làm. Cha mẹ khuyên, con kính cẩn, Cha mẹ trách, vui nhận lỗi. Cha mẹ buồn, con an ủi, Cha mẹ vui, con san sẻ. Cha mẹ chê, không hờn dỗi, Cha mẹ khen, không tự đắc. Cha mẹ thương, không ỷ lại, Cha mẹ ghét, cũng không buồn. Cha mẹ lỗi, nhỏ nhẹ khuyên, Cha mẹ đúng, nên bắt chước. Lập gia đình, sáng tối thăm, Sống xa nhà, thường thăm hỏi. Đi phải thưa, về phải trình. Cha mẹ già, phải nuôi dưỡng, Cha mẹ bệnh, phải chăm sóc, Cha mẹ mất, lo đúng lễ. Sống cho tròn đạo làm con, Sống yêu thương, biết chia sẻ, Sống chân thành, không gian dối, Ai làm người nhớ khắc ghi. Sống cho tròn đạo ân nghĩa, Làm người tốt, biết vị tha, Ơn sinh thành, công dưỡng dục, Đạo làm con phải đáp đền. Phậtdạy: Nhờ ân dưỡng dục của mẹ cha, Con được khôn lớn lại an hoà. Công cha cao cả như núi Thái, Đức mẹ vô bờ tựa biển xa.
Thật
là thống thiết làm sao, chính đức Phật là người con đại hiếu nên trong các bản Kinh
Ngài thường nhắc nhở tất cả mọi người sống là phải biết cung kính, hiếu thảo
với cha mẹ. Tuy đã xuất gia thành Phật nhưng Ngài vẫn lên cung trời Đao Lợi để
thuyếp pháp độ mẹ là Hoàng hậu Ma Da hiểu được đạo lý chân thật để mà tu tâm
sửa tánh, sống đời an vui, giác ngộ giải thoát. Khi vua cha hấp hối bên giường
bệnh, Ngài về an ủi và khai thị giúp vua chứng được quả Thánh mà ra đi tự tại.
Khi làm lễ trà tỳ vua cha, đức Phật đích thân gánh linh cửu đi thiêu để làm
gương cho người sau biết hiếu dưỡng với cha mẹ. Cho nên:
Vậy đạo làm con phải làm sao?
Đạo làm con, trước hiếu thảo, Yêu thương mẹ, kính trọng cha. Đạo
Phật là đạo của con người nên lúc nào cũng đặt chữ hiếu lên hàng đầu, ai muốn
sống có nhân cách đạo đức tốt trước phải biết cung kính, hiếu thảo với cha mẹ.
Hiếu thảo là tình cảm kính yêu của con cái đối với công ơn cha mẹ. Chính đức
Phật Thích Ca Mâu Ni là người con đại hiếu, Ngài luôn nêu cao hạnh hiếu, tán
dương công đức của mẹ cha. Ngài nói rằng: “Sở dĩ ta tu hành thành Phật là nhờ
mẹ sinh, cha nuôi dưỡng. Nếu không có cha mẹ làm sao ta có thân này để tu hành”.
Cho nên, Ngài nói:
Lời nói của Phật làm cho chúng ta phải suy nghĩ, trước tiên ta phải
hiếu kính cha mẹ trước rồi sau đó mới hiếu kính tôn trọng các bậc hiền Thánh.
Lời dạy của Ngài cách nay đã hơn 2600 năm nhưng cho đến bây giờ vẫn còn vang
vọng khắp cả nhân gian. Ai dù bất hiếu đến đâu khi nghe lời dạy này cũng sẽ
thức tỉnh mà hồi đầu quay về hiếu kính với mẹ cha.
Vâng! Công ơn cha mẹ chúng ta không thể lấy
gì để so sánh được. Đặc biệt, ân đức đó thâm sâu như trời cao biển rộng. Cho nên,
Trong các thứ tình cảm không có tình nào thiêng liêng và cao quý bằng
tình cha mẹ. Đạo lý “uống nước nhớ nguồn, ăn trái nhớ kẻ trồng cây” đã thấm
nhuần trong lòng dân tộc Việt Nam. Từ ngàn xưa cho đến nay, đạo thờ ông bà tổ
tiên, cung kính hiếu thảo với cha mẹ là truyền thống tốt đẹp của xứ sở con rồng
cháu tiên. Gia đình là nhân tố nền tảng của xã hội, cha mẹ là thầy cô giáo đầu
tiên giúp con cái hình thành nhân cách sống từ tuổi ấu thơ cho đến lúc trưởng
thành.
Đã làm người ai cũng phải biết hiếu dưỡng
cha mẹ, chúng ta không chỉ lo phần vật chất mà quan trọng hơn hết là lo phần
tinh thần tâm linh của cha mẹ. Người nào có phước thì gặp cha mẹ biết đạo nên
tin sâu nhân quả, tin chính mình là chủ nhân ông của bao điều hoạ phúc và được chỉ
dạy, hướng dẫn lại. Ai chưa đủ duyên thì gặp cha mẹ không biết tin sâu nhân quả
nên phải tìm cách khuyên cha mẹ quy hướng Tam bảo, gìn giữ 5 điều đạo đức,
không làm các điều xấu ác hại người, hại vật mà hay làm các việc thiện lành,
tốt đẹp để giúp người, cứu vật.
Chúng ta biết khuyên cha mẹ tu học theo Chánh
pháp thì mới là chân thật báo đáp công ơn sâu dày. Cha mẹ biết tin nhân quả, biết
tránh ác làm lành thì an vui trong cuộc sống, khi ra đi được sinh về cõi lành
mà không bị đoạ vào ba đường ác địa ngục, quỷ đói, súc sinh.
Địa ngục thực tế hay còn gọi là địa ngục
trần gian, ai giết người sẽ bị bắt vào đó để chờ ngày hành quyết, nhẹ lắm cũng
từ 15 năm tù giam cho đến án chung thân. Kẻ bị tội và người quản lý ngục mới
biết rõ địa ngục trần gian này ra sao, cụ thể là đất nước nào cũng có nhà tù
cả. Tâm sát sinh hại vật, tâm oán giận thù hằn chính là “địa ngục tâm thức”. Ai
có tâm này sẽ bị hành hạ khổ sở liên tục, chịu vô số kiếp chết đi sống lại để
trả quả báo sát sinh hại vật.
Loài quỷ đói chịu khổ sở đói khát vật vờ,
thấy thức ăn thức uống mà ăn không được; nghe tiếng chén bát khua, nghe mùi
chiên kho xào nướng chúng càng khổ đau vô cùng cực. Nhà Phật vì lòng từ bi
thương xót nên mỗi khi dùng cơm đều cúng thí thực để hồi hướng cho chúng được
no đủ. Ai có tâm địa tham lam, bỏn sẻn, ích kỷ, có của mà để cho hư mục không
đem ra giúp người khi có việc cần sẽ bị đoạ làm loài quỷ đói.
Loài súc sinh do nhân si mê mà bị đọa lạc
nên chúng có thiên hình vạn trạng: loài có cánh bay, loài bò bay mái cựa, loài
sống dưới nước và loài sống trong lòng đất. Tuỳ theo mức độ ngu si mà chúng có
thân hình hiện tại phù hợp với nghiệp báo đã gieo tạo. Hạng người làm biếng, ăn
không ngồi rồi sẽ bị đoạ làm heo chỉ để ăn với ngủ và chờ ngày vô lò mổ là một
ví dụ điển hình.
Ba đường dữ địa ngục, quỷ đói, súc sinh phải
chịu khổ vô số kiếp không có ngày ra. Ai làm người cũng phải nên biết suy nghĩ
cho chín chắn, khi gieo nhân thì không sợ, khi gặt quả xấu mới biết mình mang
lông đội sừng nên đành phải chịu thôi.
Một kiếp người có được bao lâu, cùng lắm là 80
năm cuộc đời. Nếu chúng ta để mất thân người thì đâu còn cơ hội mà tu tâm dưỡng
tánh. Khi đọa làm trâu, làm bò, làm heo, làm gà, làm vịt, làm cá, làm cua thì
ta đâu có biết mình bị đọa lạc mà tu hành chuyển nghiệp.
Có một cậu bé là con trai chủ một cửa hàng
tạp hóa nhỏ, mỗi ngày sau khi đi học về cậu thường ra chỗ mẹ chơi, do công việc
bề bộn nên cậu tranh thủ chút ít thời gian phụ mẹ. Thoạt đầu cậu phụ lau chùi,
quét dọn từ trong ra ngoài. Những khi rãnh rỗi cậu đem hóa đơn đến bưu điện để
thanh toán gián tiếp cho các khách hàng ở xa. Cứ như thế mỗi ngày ngoài buổi
học cậu thường giúp mẹ các việc lặt vặt, làm được như vậy lâu ngày nên cậu cảm
thấy mình cũng là một nhà kinh doanh nho nhỏ.
Một hôm, cậu bé tự nghĩ sao mình không
viết hóa đơn cho mẹ để mẹ thanh toán những việc mình phụ giúp mẹ hằng ngày. Vậy
là một hôm mẹ cậu nhận được hóa đơn đề nghị thanh toán tiền công như sau: “Mỗi
ngày con phụ mẹ các việc lặt vặt: 1 đồng. Tưới và chăm sóc vườn hoa: 2 đồng. Đem
hóa đơn đến bưu điện: 1 đồng. Quản lý cửa hàng mỗi khi mẹ có việc: 2 đồng. Chăm
chỉ học hành và biết vâng lời mẹ: 2 đồng. Tổng cộng mẹ phải thanh toán cho con
là 8 đồng.”
Mẹ cậu xem xong hóa đơn cảm thấy vui vui
trong lòng và hứa tối mai sẽ thanh toán cho cậu đầy đủ, lần đầu tiên cậu nghe
mẹ hứa như vậy nên cảm thấy rất hạnh phúc.
Y như lời đã hứa, tối hôm sau
cậu nhận được 8 đồng từ mẹ. Lòng cậu vô cùng mừng rỡ vì nghĩ đây là số tiền
mình đã bỏ công làm ra. Cậu định đút tiền vào túi nhưng không ngờ kèm theo số
tiền lại có một hóa đơn khác.
“Con yêu quý của mẹ, hãy thanh
toán về công mẹ nuôi con vất vả, nhọc nhằn trong suốt thời gian qua như sau: Con
sống hạnh phúc 12 năm nay trong ngôi nhà của mẹ là 0 đồng. Con được dưỡng nuôi
và cho ăn uống đầy đủ 12 năm nay là 0 đồng. Con được học hành đàng hoàng và mỗi
khi đau ốm mẹ đều lo cho con thuốc men đầy đủ là 0 đồng. Từ đó đến nay con có
được người mẹ biết quan tâm, lo lắng, chăm sóc và thương yêu con không nề hà
khó khăn, gian khổ là 0 đồng. Tổng cộng con phải trả cho mẹ tất cả là 0 đồng”.
Cậu bé cầm hóa đơn trên tay đọc đi, đọc
lại nhiều lần mà hai hàng lệ rơi. Cảm động vô vàn trước tấm lòng của mẹ, cậu ta
ăn năn, hối hận vô cùng vì mới phụ mẹ một chút mà đã đòi hỏi tiền công, trong
khi tình mẹ dành cho cậu không có gì có thể so sánh được. Nghĩ thế cậu liền đi
đến bên mẹ nói lời xin lỗi và bỏ tiền vào túi mẹ, trong lòng cảm thương mẹ biết
dường nào. Thật ra, bà mẹ ấy có được đứa con như thế thì hãy nên mừng thầm
trong bụng, vì ngoài việc học cậu ta còn biết tranh thủ thời gian để phụ giúp
mẹ. Cậu bé đó chắc chắn sau này khi lớn khôn sẽ là người hữu dụng cho gia đình
và xã hội.
Tuổi trẻ ngày nay dễ bị tiêm nhiễm các
thói hư tật xấu do bạn bè lôi cuốn nên dễ dàng xao lãng việc học, hoặc do sự
thiếu quan tâm của cha mẹ vì bận chạy theo công danh sự nghiệp mà không có thời
gian chăm sóc, dạy dỗ con cái. Lại có một số cha mẹ làm hư con cái bằng cách
lúc nào cũng muốn cho con được ăn ngon mặc đẹp, có nhiều tiền tiêu xài, chơi
điện thoại đẳng cấp, sắm sửa xe xịn. Con cái hầu như muốn gì được nấy nên vô
tình khiến con ỷ lại mà không chịu siêng năng chăm chỉ học hành hoặc tu chí làm
ăn, để rồi làm khổ mẹ cha.
Trong khi đó, có rất nhiều em ở các vùng
xâu, vùng xa gia đình nghèo khó nên không có đủ tiền để lo cho con ăn học. Một
số các em không còn cha mẹ nên phải bán vé số hoặc lượm ve chai để có tiền sinh
sống qua ngày. Các em đang đói tình thương, đang chờ các bàn tay rộng mở, nhất
là các em trẻ mồ côi.
Trên đà văn minh tiến bộ của xã hội phát
triển toàn diện về mọi mặt, tiện nghi vật chất đầy đủ làm con người ta tự do
quá trớn. Văn hóa không lành mạnh thâm nhập với hàng loạt các phim ảnh đồi trị,
game bạo lực kích thích hận thù, giết hại, hủy diệt lẫn nhau không thương tiếc.
Trẻ nhỏ đam mê, sa đà vì thiếu nhận thức sáng suốt nên dễ dàng bị tiêm nhiễm
nhanh chóng; nếu không thì cũng ỷ lại vào sự giàu có của cha mẹ mà ăn chơi,
hưởng thụ, sa đoạ.
Cậu bé trong câu chuyện trên có những suy
nghĩ và việc làm phụ giúp cho gia đình, nhờ người mẹ biết quan tâm chăm sóc
hướng dẫn chỉ dạy đàng hoàng bằng ý thức trách nhiệm với trái tim yêu thương và
hiểu biết. Chính điều đó đã giúp em có thêm nghị lực trong cuộc sống mà biết
cách sống có ý thức, trách nhiệm, sống đúng và sống tốt bằng tình người trong
cuộc sống.
Một
gia đình có được những đứa con như vậy thật là hạnh phúc và sung sướng làm sao.
Tuy cậu bé có một chút toan tính, kể công với mẹ; nhưng khi nhận được những lời
nói chân thành của mẹ với 12 năm vất vả, nhọc nhằn nuôi con khôn lớn mà không bao
giờ kể lể, tính công, cậu đã biết hổ thẹn mà thầm cám ơn mẹ nhiều hơn.
Phận làm con ta phải biết thương yêu, quý
trọng, cung kính, hiếu dưỡng với cha mẹ; ngay khi còn nhỏ phải ý thức được công
ơn sâu dày mà cố gắng chăm chỉ học hành, biết vâng lời cha mẹ và còn phụ giúp
những việc cần thiết để cha mẹ bớt vất vả, nhọc nhằn.
Khi
cha mẹ gọi chúng ta phải trả lời ngay, đừng để cha mẹ phải gọi nhiều tiếng mà
làm cha mẹ buồn phiền, lo lắng. Đó là điều không nên. Cha mẹ dạy những điều hay
lẽ phải chúng ta phải biết lắng nghe để học hỏi đạo lý làm người mà cố gắng rèn
luyện nhân cách sống, sau này lớn lên sống có ý thức và hiểu biết mà làm tròn
trách nhiệm đối với gia đình, người thân và đóng góp lợi ích cho xã hội.
Khi
cha mẹ sai biểu, muốn nhờ ta làm điều gì thì mình phải nhanh chóng làm ngay chứ
không nên hẹn lần, hẹn lượt. Khi có việc cần thiết cha mẹ mới nhờ đến chúng ta,
nếu không như vậy cha mẹ đã tự mình làm vì không cha mẹ nào muốn làm phiền con mình
cả.
Việc
gì cha mẹ thích chúng ta cần nên làm liền. Dù gian khổ, khó khăn, mệt nhọc tới
đâu chúng ta cũng phải ráng làm cho bằng được. Việc gì cha mẹ ngăn cản, cấm
đoán thì chúng ta không nên làm vì chắc chắn những việc đó sẽ làm tổn hại cho
người và vật. Phận làm con chúng ta phải biết những gì cha mẹ thích hoặc không
ưa để luôn làm cha mẹ vui lòng.
Cha
mẹ khuyên nhủ, chỉ dạy điều gì chúng ta phải kính cẩn lắng nghe. Khi cha mẹ
trách hờn cũng phải vui vẻ nhận lỗi, phải biết mình làm sai mà cố gắng sửa sai,
hứa với cha mẹ từ nay về sau chừa bỏ không còn tái phạm nữa. Khuyên nhủ, chỉ
dạy, trách mắng là điều cần thiết để giúp mỗi người chúng ta từng bước vượt qua
những lỗi lầm đáng tiếc mà biết cách khắc phục, sửa sai để ngày càng sống tốt
hơn.
Cha
mẹ chê có nghĩa là lời nói, việc làm đó sai trái và có thể làm tổn hại cho mình
và người. Ta phải ăn năn, hối lỗi và hứa chừa bỏ, không nên giận hờn, trách
móc. Khi được cha mẹ khen ngợi điều gì ta cũng không nên vênh váo tự mãn mà
khinh khi, coi thường người khác. Cái gì xấu chúng ta nên cố gắng chừa bỏ, cái
gì tốt đẹp, có lợi ích thì phải duy trì, gìn giữ.
Trong
cuộc sống với bộn bề công việc phải lo toan, chuyện làm ăn sa sút, thiếu trước
hụt sau làm cho cha mẹ phải buồn rầu, lo lắng. Phận làm con phải biết an ủi, sẻ
chia, cố gắng phấn khích tinh thần cha mẹ bằng cách siêng học, chăm làm mỗi khi
có việc cần thiết. Cha mẹ vui vì đời sống gia đình được ổn định, bớt đi gánh
nặng cơm áo gạo tiền nên ta càng phải cố gắng hơn trong việc học, việc làm và sống
không ỷ lại.
Cha mẹ thương, không ỷ lại,
Cha mẹ ghét, cũng không buồn.
Tình
thương của cha mẹ đối với con cái lúc nào cũng bao la, rộng lớn. Khi được cha
mẹ thương ta không nên ỷ lại mà không chịu cố gắng học tập, làm việc đàng hoàng,
tối ngày biếng nhác chỉ ăn không ngồi rồi hoặc la cà đàn điếm. Trong những gia
đình có nhiều con cha mẹ thường thương đứa này nhiều hoặc thương đứa kia ít. Ta
cũng không nên vì thế mà buồn rầu, trách móc vì đó là duyên nghiệp của mỗi
người mỗi khác.
Cha mẹ lỗi, nhỏ nhẹ khuyên,
Cha mẹ đúng, nên bắt chước.
Nếu
cha mẹ có làm điều gì sai trái, bê tha hoặc say sưa, không biết lo lắng, chăm
sóc cho gia đình thì ta phải tìm cách an ủi, khuyên nhủ, không được tỏ vẻ khó
chịu, bực dọc. Ai có cha mẹ sống tốt, có nhân cách đạo đức, biết lo lắng, dạy
dỗ, chăm sóc con cái đàng hoàng thì phận làm con ta phải bắt chước học hỏi và
làm theo.
Lập gia đình, sáng tối thăm,
Sống xa nhà, thường thăm hỏi.
Có nhiều người tưởng rằng mỗi tháng chỉ cần cấp dưỡng cho cha mẹ là đủ.
Tuy nhiên, chúng ta nên biết người lớn tuổi thường mặc cảm, tự ti nên dễ thấy
cô đơn, trống vắng. Cha mẹ dù có nghèo thiếu nhưng vẫn vui khi thấy mình còn
con cái quan tâm, chăm sóc, do đó bớt ưu phiền. Dân gian Việt Nam có câu:
Mẹ già ở túp lều tranh,
Sớm thăm tối viếng mới vừa lòng con.
Nếu chúng ta vì hoàn cảnh mà không thể sớm
thăm tối viếng thì cũng phải thường xuyên thư từ liên lạc hay gọi điện thoại,
hoặc ít ra cũng sắp xếp công việc về thăm cha mẹ đôi ba lần.
Khi
đi đâu làm việc gì chúng ta phải thưa hỏi để cha mẹ biết mình đi đâu, khi xong
việc trở về cũng phải trình báo để cha mẹ rõ, nếu đi về trễ phải điện thoại
hoặc nhắn gửi người khác báo lại để cha mẹ an tâm, không phải bận lòng lo lắng.
Khi
cha mẹ bệnh ta phải ân cần chăm sóc, lo lắng thuốc men đầy đủ. Cha mẹ già mình phải
cung cấp dưỡng nuôi đàng hoàng. Nếu không ở cùng cha mẹ thì phải thường xuyên thăm
hỏi, cấp dưỡng đầy đủ và sắp xếp thời gian về thăm và chăm sóc cha mẹ. Cha mẹ
già khi bệnh tật đi đứng khó khăn, mắt mờ tai điếc, trong người mệt mỏi nên dễ
cáu gắt, buồn phiền. Phận làm con ta phải chăm lo thuốc thang, an ủi, vỗ về,
nuôi dưỡng đàng hoàng.
Khi
cha mẹ qua đời phải lo tang lễ, ma chay đầy đủ, cung thỉnh chư Tăng tụng kinh
khai thị, không nên bày tiệc ăn thịt uống rượu, hạn chế việc xa hoa lãng phí,
nếu đầy đủ phúc duyên thì tổ chức ăn chay. Tiền phúng điếu để làm từ thiện giúp
đỡ những mảnh đời bất hạnh hoặc cúng dường Tam bảo, nếu gia đình có khả năng.
Làm
người trước tiên chúng ta phải biết giữ tròn đạo làm con, biết kính trên nhường
dưới, sống yêu thương chân thành, biết chia sẻ giúp đỡ lẫn nhau mỗi khi có việc
cần thiết. Không gian dối, sống thành thật là tiêu chí đạo đức để giữ được mối
quan hệ thân thiết trong cuộc sống. Muốn được như vậy chúng ta phải tin sâu
nhân quả, mỗi ngày rèn luyện nhân cách sống mà biết cảm thông và tha thứ, biết
bao dung và độ lượng, biết giúp đỡ và sẻ chia, biết yêu thương và hiều biết.
Công ơn sinh thành dưỡng dục mẹ mang nặng
đẻ đau, cha làm lụng vất vả nuôi ta khôn lớn, cưới vợ lấy chồng rồi còn chia
gia tài cho ta. Ơn nghĩa này khó đáp đền trong muôn một, đối với cha mẹ mà ta
không biết ơn biết nghĩa thì sao mình có thể thương yêu, giúp đỡ người khác.
Biết ơn và đền ơn là đạo lý uống nước nhớ nguồn, ăn trái nhớ kẻ trồng
cây đã thấm nhuần trong lòng dân tộc Việt Nam ta từ ngàn xưa cho đến ngày hôm
nay.
Phật dạy: “Cho dù ta hai vai cõng cha,
cõng mẹ suốt 100 năm, cho ăn uống đầy đủ, chăm sóc chu đáo vẫn không thể đền
trả hết công ơn cha mẹ”. Muốn trả được ơn khó đền này ngoài việc dưỡng nuôi vật
chất đầy đủ ta phải làm sao khuyên cha mẹ biết tin sâu nhân quả, quy hướng Tam
bảo, sống hiền lương đạo đức. Nếu khuyên cha mẹ xuất gia sống vui với Chánh
pháp để an lạc tuổi già, ít phiền muộn khổ đau thì đó là cách trả ơn cao cả
nhất.
Một người con có hiếu là người con biết tự
lo cho mình, cha mẹ không phải tốn sức lực lo lắng và theo dõi. Người con có
thể tự đi trên đôi chân, làm bằng đôi bàn tay và khối óc, tự kiếm sống và tự
quyết định cuộc đời mình mà không cần cha mẹ bên cạnh. Một người con biết tự
chăm sóc và nuôi dưỡng mình là đã giúp được cho cha mẹ và biết lo cho cha mẹ.
Một
người con mang trong mình các yếu tố của cha mẹ, các gen di truyền, các khát
khao, sự hạnh phúc hay khổ đau của cha mẹ. Phận làm con khi còn nhỏ tuy sống
với cha mẹ phải nhờ vào sự nuôi dưỡng, dạy dỗ của cha mẹ nhưng bản thân cũng
phải tự nuôi dưỡng và tự vươn lên bằng tự lực bản thân. Khi lớn lên người con
đi học và làm việc, có thể sống tự lập không còn nương nhờ vào cha mẹ, đến lúc
nào đó sẽ giúp đỡ được cha mẹ và biết cách chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ.
Buổi tối, cha mẹ thường kêu ta vào phòng
khách và dạy dỗ đạo làm người; nào là phải biết kính trọng người lớn, nào là đi
đường phải có ý tứ, nào là phải biết vâng lời thầy cô, nào là phải giữ gìn thân
thể. Lời cha mẹ dạy sẽ mớm nhân duyên cho người con mai sau khôn lớn trưởng
thành làm người có ích cho xã hội. Người con có nên người hay không là do bản
thân biết tự vận dụng lời cha mẹ dạy, để áp dụng vào trong đời sống hằng ngày.
Trong xã hội mọi người đều có bổn phận và
việc làm khác nhau để đóng góp lợi ích thiết thực mà cùng nhau bảo tồn mạng
sống. Cây có cội, nước có nguồn, ăn trái nhớ kẻ trồng cây là đạo lý chân thật
không thể thiếu trong đời sống con người. Cung kính, hiếu dưỡng đối với cha mẹ
là trách nhiệm và bổn phận của tất cả mọi người.
Trong các thứ tình trên thế gian không có
gì cao quý và thâm sâu bằng tình mẹ, mẹ mang nặng đẻ đau, sớm hôm nuôi dưỡng. Khi
con mở mắt chào đời mẹ mớm cho con dòng sữa ngọt, chăm sóc, lo lắng từng giờ,
bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn, những khi trái gió trở trời con đau là mẹ đứng
ngồi không yên. Mẹ thức khuya dậy sớm, lao khổ cực nhọc đủ điều, tần tảo nuôi
con mong cho con mau khôn lớn.
Ai đã từng mang nặng đẻ đau, ai đã từng
làm mẹ mới cảm nhận được ân đức của mẹ, và ai sắp sửa làm mẹ cũng phải bùi ngùi
xúc động mà nhớ đến công lao khó nhọc của mẹ cha. Nhất là các đấng mày râu
không có thiên chức làm mẹ thì càng phải yêu thương, quý kính mẹ nhiều hơn.
Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần cấp dưỡng cho cha mẹ mỗi tháng là đủ, nhưng thật
ra người lớn tuổi nếu không phải là người Phật tử chân chính thì dễ buồn chán,
cô đơn, mặc cảm, hay nhớ nghĩ về quá khứ thời son trẻ nên dễ cáu gắt, giận hờn,
trách móc.
Bổn phận làm con ta phải thường xuyên quan tâm
thưa hỏi, chăm sóc mỗi khi có dịp gần gũi. Nhờ vậy, cha mẹ già dù có nghèo
nhưng vẫn vui lòng vì thấy mình còn được con cái quan tâm chăm sóc, lo lắng.
Nếu chúng ta vì hoàn cảnh không thể sớm
thăm tối viếng thì cũng phải điện thoại, thư từ liên lạc, vấn an sức khỏe để
cha mẹ được an vui, hạnh phúc tuổi già. Nếu cha mẹ chưa biết quy hướng Tam bảo
thì ta phải tìm cách khuyên nhủ cha mẹ đi chùa và quy y Tam bảo; khuyên cha mẹ
biết làm phước, đi chùa tụng Kinh, niệm Phật-Bồ tát, làm các việc thiện ích;
như vậy là cách báo hiếu tốt nhất.
Nhờ tu học Phật pháp cha mẹ cảm nhận được niềm
vui từ sự biết buông xả các thói quen chấp trước có hại cho mình và người mà
cùng sống vui vẻ bình an, hạnh phúc với cháu con.
Ngày xưa, có 3 anh em người nào cũng có
hiếu nên cùng chia nhau nuôi mẹ. Người anh cả giàu có nên mỗi khi đến kỳ nuôi
mẹ đều lo chu đáo, đầy đủ. Do đó, người mẹ hồng hào, khỏe mạnh. Người con thứ
hai cũng vậy, nhờ khá giả nên anh nuôi mẹ cũng được vuông tròn tốt đẹp. Tới
phiên người con út vì hoàn cảnh gia đình khó khăn nên nuôi mẹ không được đầy đủ
làm bà sụt ký. Khi bước lên cân bà phải bỏ chì trong túi để đứa con út không bị
hai người anh quở trách.
Câu
chuyện bù chì là một đạo lý thiêng liêng nói về tình mẹ bao la như trời biển,
bà không muốn con mình buồn phiền vì tâm so đo, ích kỷ. Hai người anh có tiền nếu
biết mở lòng rộng lớn hơn mà cung cấp tiền bạc, phương tiện để em mình lo cho
mẹ đầy đủ thì hạnh phúc biết bao nhiêu. Do đó, câu chuyện trên nói lên ý nghĩa:
Giàu cha, giàu mẹ thì hơn,
Giàu anh, giàu chị khó lòng giúp nhau.
Ở đây nói về phương diện tình mẹ đã cho
chúng ta cách nhìn sáng suốt hơn. Người mẹ ấy thật từ bi đáo để, bà không muốn
con mình oán trách lẫn nhau nên phải đeo chì để hai người con lớn không phiền
lòng. Điều này chứng tỏ tình mẹ bao la như trời cao biển rộng không gì có thể
so sánh được. Câu chuyện người mẹ bù chì khi nghe qua ai cũng cảm động nên càng
phải cung kính, hiếu dưỡng cha mẹ nhiều hơn.
Cha mẹ giàu có thì lo cho con đầy đủ, ăn
học đến nơi đến chốn, biết sống tự lập, không ỷ lại. Ngược lại, cha mẹ nghèo
thì tùy thuận hoàn cảnh mà con cái tìm cách nuôi nấng, giúp đỡ để cha mẹ được
an vui lúc tuổi già. Tuổi già thường đau yếu, bệnh hoạn, nếu cha mẹ không biết
tu tâm dưỡng tánh sẽ làm khổ mình và ảnh hưởng đến con cháu.
Thiền sư Tông Diễn ở miền Bắc nước ta đã
lo cho mẹ những ngày cuối đời biết quy hướng Tam bảo, tự làm các việc công ích
trong chùa và một lòng nhất tâm niệm Bồ tát Quán Thế Âm. Nhờ vậy, khi ra đi bà
an nhiên được sinh về cõi lành.
Thoạt đầu, ta thấy khi còn trẻ ngài có vẻ
như một người con bất hiếu, mới bị mẹ đánh có một chút mà bỏ nhà đi luôn. Thật
ra, ngài đã có chủng duyên sâu dày với Phật Pháp, nơi vùng quê xa xôi hẻo lánh
tuổi còn nhỏ thì làm sao ngài ý thức được việc sát sinh.
Chính vì vậy, khi nghe mẹ bảo
mần cua lòng ngài cảm thấy thương xót chúng vô cùng nên nhất định thả, ngài thà
chịu lỗi với mẹ một chút chứ không nỡ giết hại lũ cua. Nhờ có duyên nhiều đời
với Phật pháp nên nhân cơ hội bỏ chạy khi bị mẹ đánh mà ngài vào chùa xuất gia
cầu đạo, ngài thà để mẹ chịu khổ nhớ con chứ không để mẹ con cùng nhau mang tội
sát sinh hại vật.
Đến khi tu hành chứng được đạo quả, ngài
thấy đủ nhân duyên độ mẹ sống quãng đời còn lại để tích công bồi đức nên đã
quay về khuyến khích bà đi tu. Dù thương mẹ nhưng ngài vẫn không cho bà biết rõ
thân phận để bà cố gắng siêng năng tu hành và không ỷ lại. Nếu để mẹ biết thân
phận của mình thì bà sẽ sinh tâm ỷ lại khi nghĩ con mình là thầy trụ trì mà dễ
có tâm cống cao ngã mạn khó tu hành.
Nhờ vậy, mẹ ngài đã thành tâm
công quả và không chút xao lãng trong việc tụng kinh, niệm Bồ tát Quán Thế Âm; do
đó phát tín tâm kiên cố nhờ lời khuyên nhủ, động viên khéo léo của ngài.
Đó là phương tiện thiện xảo để giúp mẹ
ngài ý thức việc tu hành được tốt đẹp, đến lúc lâm chung bà mĩm cười ra đi dưới
sự hộ niệm của Tăng chúng trong chùa. Ngài là một tấm gương sáng tu hành đạt
đạo và độ mẹ biết quy hướng Tam bảo mà sống đời an vui giải thoát trong quãng đời
còn lại.
Trong cuộc sống tùy theo hoàn cảnh mà mỗi
vị Bồ tát có nhiều tâm nguyện khác nhau để độ cho cha mẹ bằng nhiều cách. Tấm gương
hiếu của Thiền sư Tông Diễn đã chứng minh cho đời hương thơm bất diệt nhờ sự
biết ơn và đền ơn. Người con Phật chính vì thế trước tiên phải biết hiếu kính
với cha mẹ, sau mới quy hướng Tam bảo rồi bố thí giúp đỡ tùy theo khả năng, kế
đến phải lánh xa người xấu ác và phóng sinh giúp người cứu vật, ăn chay làm lành.
Một cậu bé đã hỏi cha mình một cây chuối sinh
được bao nhiều buồng trong suốt thời gian sống. Người cha trả lời cây chuối chỉ
sinh một buồng duy nhất và cậu ấy rất ngạc nhiên. Cậu cứ đinh ninh nghĩ cây chuối
ít nhất cũng sinh vài buồng chuối trong suốt cuộc đời của nó. Người cha nói
thêm: “Con ạ, khi buồng chuối chín cũng là lúc cây chuối mẹ từ từ chết đi.”
Quả thực, nếu các em có dịp quan sát một
cây chuối đang mang nhiều nải chín thì sẽ thấy những hiện tượng sau. Trước tiên,
lá của cây chuối mẹ sẽ bắt đầu tàn héo dần, thân của nó oằn xuống như sắp gãy
đi vì sức nặng của buồng chuối, có khi ta phải lấy cây chống đỡ nếu không cây chuối
sẽ ngã rạp xuống.
Chỉ một thời gian ngắn khi buồng
chuối già chín thì cây chuối mẹ sẽ gục hẳn vì không còn đủ sức để sống. Chúng ta
thấy, trong suốt quá trình nuôi dưỡng buồng chuối, cây chuối mẹ phải hy sinh hết
những tinh ba của mình từ chất dinh dưỡng trong gốc, thân và lá để dồn vào những
nải chuối con, mang đến cho con người những trái chuối chín thơm, ngon ngọt.
Các em có thể hiểu đạo lý được nhắn gửi
trong câu chuyện về cây chuối này không? Bấy lâu nay, chúng ta vô tình không thấy
hết giá trị của một cây chuối nên nhiều em tuy đã từng thưởng thức những quả
chuối thơm ngon nhưng lại không biết chúng được sinh ra như thế nào. Các em biết
không, cây chuối là tượng trưng cho một hình ảnh cao đẹp không gì có thể sánh bằng
dù là trời đất, núi cao, biển rộng, sông dài.
Cây chuối mẹ nếu mập mạp, tốt tươi thì sẽ
sinh ra những nải chuối con tròn trịa, cung cấp cho đời một hương thơm bất diệt.
Cây chuối đã dâng hiến cho đời những hương thơm tinh khiết và đã hy sinh để một
mầm sống mới được phát triển tốt hơn.
Tính chất của trái chuối không
chỉ là thơm ngon, tinh khiết mà còn là chất bổ dưỡng, là những bài học quý báu
của tình yêu thương chân thật bằng trái tim hiểu biết với tấm lòng vô ngã, vị
tha.
Giờ thì các em đã biết cây chuối là hình ảnh
tượng trưng cho ai chưa? Đó là cha và mẹ. Mẹ mang nặng đẻ đau, nuôi ta gian nan
cực khổ. Cha làm lụng vất vả, nhọc nhằn, không quản ngại khó khăn. Công ơn cha
mẹ như trời cao biển rộng không gì có thể sánh bằng. Do đó, đạo lý “uống nước
nhớ nguồn, ăn trái nhớ kẻ trồng cây” luôn là đạo lý chân thật trong truyền thống
tốt đẹp của con người dân tộc Việt Nam.
Nếu
đạo thờ ông bà tổ tiên được kết hợp hài hòa với lời Phật dạy thì thế gian này sẽ
là thiên đường của hạnh phúc. Bởi vì sao? Vì đạo Phật là đạo hiếu thảo, là đạo
của tình thương, là đạo của con người, vì con người mà sống yêu thương bằng
trái tim hiểu biết cùng với sự an ủi, sẻ chia, nâng đỡ cho nhau bằng tình người
trong cuộc sống.
Nói về tình mẹ thì trong cuộc đời này
không có thứ tình nào đậm đà, sâu lắng và thiêng liêng, cao cả như tình mẹ. Mẹ
là dòng máu khơi nguồn từ trái tim yêu thương vĩ đại. Tình thương của mẹ bao la
không bờ bến, chỉ cho đi mà không cần sự đáp đền. Thật hạnh phúc thay cho những
ai đang còn mẹ để được bảo bọc, chở che bằng sự yêu thương chân thành, tha thiết.
Trong Kinh Bổn Sự Phật dạy: “Này các thiện
nam tín nữ, có hai hạng người ta không thể trả ơn hết được. Đó là mẹ và cha.
Cha mẹ đối với con cái luôn thương yêu, nuôi nấng, dạy dỗ không biết mệt mỏi,
nhàm chán, luôn muốn cho con lớn khôn mà chẳng muốn rời xa cũng như bóng với
hình.
Nếu cha mẹ chưa biết tin sâu nhân
quả và quy hướng Tam bảo thì phận làm con phải tìm cách khuyên lơn cha mẹ tu học theo Chánh pháp, không làm các việc
ác mà hay làm các việc thiện lành tốt đẹp. Đó
mới là chân thật báo ân.”
Chúng ta nuôi dưỡng cha mẹ đầy đủ về vật chất
thì chỉ tạm thời giúp cha mẹ an vui trong hiện đời; nếu giúp cha mẹ hiểu biết đạo
lý làm người tin sâu nhân quả, thì cuộc sống sẽ được thăng hoa tâm linh đạo đức
mà sống đời bình yên, hạnh phúc trong hiện tại và mai sau.
SỐNG HIẾU THUẬN, THƯƠNG YÊU MỌI NGƯỜI
Anh chị em nương tựa nhau, Sống nhường nhịn, biết chia sẻ, Sống vui vẻ, cùng thuận thảo, Sống chan hòa cùng mọi người. Với người trên phải kính cẩn, Với kẻ nhỏ phải dung hoà, Sống tiết độ, biết lễ nghi, Thương kính người trong bình đẳng. Kính chú bác như mẹ cha. Trọng anh em, quý bạn bè. Tình thân quyến phải gìn giữ. Với mọi người sống yêu thương. Biết giúp đỡ, không ích kỷ, Sống khiêm tốn, không phô trương, Sống giữ mình, không sa ngã, Sống vị tha vì mọi người. Giải thích: Anh chị em nương tựa nhau, Sống nhường nhịn, biết chia sẻ, Sống vui vẻ, cùng thuận thảo, Sống chan hòa cùng mọi người. Là anh
chị em chúng ta phải khuyên nhau sống vui vẻ, thuận thảo với tất cả mọi người,
không tranh giành, cãi cọ nhau. Trong gia đình các em hãy là một người con hiếu
thảo, biết kính trên nhường dưới, thuận hòa, vui vẻ với mọi người.
Trong nhà trường các em là một học sinh gương mẫu, không gây gỗ đánh
nhau với bạn, hòa đồng với tập thể, biết lắng nghe lời khuyên của những người hiểu
biết hơn mình, biết giúp đỡ các em nhỏ còn non nớt, yếu kém.
Các em phải
sống vui vẻ, không nên buồn giận một ai. Nhờ vui vẻ, cởi mở với nhau nên mỗi
người chúng ta dễ gần gũi với bạn bè, các anh chị em. Các em cũng không nên
nũng nịu, giận hờn hay la khóc, làm như vậy ta sẽ dễ bị anh chị em, bạn bè xa
lánh, không dám gần gũi.
Các em hãy
luôn sống hoà đồng và biết sẻ chia trên tinh thần đoàn kết yêu thương, giúp đỡ
lẫn nhau, biết thương yêu, nhường nhịn nhau và cùng chia vui sớt khổ, nhường
cơm xẻ áo, khi em ngã thì chị nâng bằng trái tim hiểu biết.
Kính chú bác như mẹ cha.
Trọng anh em, quý bạn bè.
Tình thân quyến phải gìn giữ.
Với mọi người sống yêu thương.
Chú bác, cô dì là anh em ruột với cha hoặc mẹ. Chúng ta cung kính, hiếu
thảo với cha mẹ như thế nào thì cũng phải kính trọng chú bác, cô dì như thế đó.
Ta cũng phải biết tôn trọng anh chị em, bạn bè thân hữu như thương quý chính
bản thân mình. Chúng ta phải luôn giữ gìn mối thâm tình với họ hàng, bà con cô
bác gần xa, phải sống gắn bó, yêu thương nhau và sẵn sàng giúp đỡ hay sẻ chia
khi cần thiết.
Là bạn bè
các em phải tin tưởng, thương mến nhau, cùng nhắc nhau luôn tin Phật là một con
người cũng giống như mỗi người chúng ta. Các em hãy thương yêu mọi người như
thương yêu chính bản thân mình, phải tin kính lời người lớn, những anh chị
huynh trưởng, và nhất là tin vào Đức Phật vì những lời dạy của Ngài sẽ hướng
dẫn cho các em trở thành người tốt trong hiện tại và mai sau.
Với người trên phải kính cẩn,
Với kẻ nhỏ phải dung hoà,
Sống tiết độ, biết lễ nghi,
Thương kính người trong bình đẳng.
Đối với ông bà, thầy tổ, chú bác, cậu dì các
em phải biết cung kính, tôn trọng, cẩn thận trong lời ăn tiếng nói, trong đối
nhân xử thế. Đối với người nhỏ các em phải biết thương yêu giúp đỡ, nhường nhịn
lẫn nhau. Các em hãy sống biết điều hoà chừng mực về mọi phương diện, biết tôn
trọng phép tắc lễ nghi, sống có tôn ti trật tự, bình đẳng thương yêu, tôn kính
với tất cả mọi người.
Biết giúp đỡ, không ích kỷ,
Sống khiêm tốn, không phô trương,
Sống giữ mình, không sa ngã,
Sống vị tha vì mọi người.
Sống ở đời sự san sẻ, giúp đỡ qua lại là điều cần thiết. Các em không
nên tham lam, ích kỷ mà làm mất đi tình người trong cuộc sống. Ta phải sống
biết khiêm tốn thấp mình thưa hỏi những điều hay lẽ phải; không khinh khi, coi
rẻ mọi người; không phô trương, khoe khoang, chứng tỏ đẳng cấp giàu sang hoặc
có tâm cống cao ngã mạn; luôn thương yêu, nhường nhịn lẫn nhau.
Các
em sống có ý thức trách nhiệm và bổn phận đối với gia đình, xã hội nên sẽ không
bị sa ngã mà rơi vào vòng tệ nạn xã hội. Chúng ta sống không chỉ biết thương
yêu, kính trọng ông bà cha mẹ, vợ chồng con cái, thân bằng quyến thuộc mà còn
phải biết thương yêu tất cả mọi người.
HÃY SỐNG
VỚI TRÁI TIM YÊU THƯƠNG VÀ HIỂU BIẾT
Sống
có hiểu biết là sự nhận thức đúng đắn về đạo lý làm người. Đời sống con người vốn
rất mong manh, mới thấy đó rồi mất đó, chỉ một hơi thở ra mà không thở vào thì
coi như thân mạng này tan rã. Nhưng chết không phải là hết, chết chỉ là sự thay
hình đổi dạng tuỳ theo nhân đã gieo tạo trong hiện tại mà cho ra kết quả trong
tương lai.
Thời gian cứ âm thầm trôi qua lặng lẽ, đến khi có được miếng ăn thức
uống đầy đủ, nhà cửa đàng hoàng thì con người cũng bắt đầu tuổi già sức yếu.
Đến lúc này chúng ta lại hay nhớ nghĩ về quá khứ mà tiếc nuối quãng đời, sự nghiệp
đã qua. Khi còn trẻ ta không biết gìn giữ thân-miệng-ý cho trong sạch nên tới
tuổi già ta lo lắng, sợ hãi, phiền muộn, khổ đau đủ mọi chuyện.
Mọi việc nên hư, thành bại, tốt hay xấu trong hiện đời là do mình tạo
lấy bằng thân nghiệp, khẩu nghiệp và ý nghiệp. Mình làm lành được hưởng phước,
mình làm ác chịu khổ đau, không ai có quyền ban phước giáng hoạ cho ta cả.
Vậy
nghiệp là gì? Nghiệp là năng lực, là hành động được lặp đi lặp lại nhiều lần do
thân-miệng-ý của mỗi người, lâu ngày trở thành thói quen có sức mạnh lôi cuốn,
chi phối và sai sử chúng ta. Những em nào siêng năng, chăm chỉ học hành rồi sau
này trở thành bác sĩ, kỹ sư, thầy giáo thì ta gọi là nghiệp bác sĩ, kỹ sư, thầy
giáo v.v…
Thân nghiệp lành có 3 yêu tố: Không sát sinh hại vật, không gian tham
trộm cướp lường gạt và không tà dâm. Thân nghiệp dữ gồm 3 điều: Sát sinh hại
vật, trộm cướp lường gạt và tà dâm dan díu với vợ chồng người khác.
Nghiệp
thiện của miệng có 4 yếu tố: Không nói dối hại người, không nói lời thêu dệt, không
nói lời đòn xóc hai đầu, không nói lời hung ác. Nghiệp ác của miệng gồm 4 điều:
Nói dối, nói thêu dệt, nói gây chia rẽ, nói mắng chửi ác độc.
Ý
nghiệp lành có 3 yếu tố: Không tham lam ích kỷ, không oán giận thù hằn và không
si mê mờ tối. Ý nghiệp ác gồm 3 điều: Tham lam, sân giận và si mê.
Sống làm việc, biết hy sinh,
Sống giữa đời, biết phụng sự,
Sống yêu thương trong hiểu biết,
Sống hết mình vì người khác.
Khi
còn trẻ ta phải biết dấn thân đóng góp vì lợi ích gia đình và xã hội, biết hy
sinh tận tụy với nghề nghiệp mình đang làm, lãnh trách nhiệm nào ta phải hoàn
thành trách nhiệm đó. Ta sống hết mình vì mọi người bằng sự thương yêu có hiểu
biết, không câu nệ bất cứ công việc nào, miễn là có lợi ích vì cái chung.
Trước học lễ, sau học chữ,
Siêng học hỏi những điều hay.
Biết kính thầy, quý trọng bạn,
Biết kính trên, nhường người dưới.
“Tiên học lễ, hậu học văn” là phương châm
giáo dục của người xưa. Tuy vậy, đến ngày nay nó vẫn giữ nguyên được giá trị
thiết thực giúp các em học sinh biết cách sống làm người. “Lễ” có nghĩa là cách ứng xử trong mối quan hệ
giao tiếp có văn hóa giữa người với người theo chuẩn mực đạo đức được mọi người
trong xã hội chấp nhận. Chúng ta phải biết kính trên nhường dưới và biết đặt
lợi ích chung lên trên hết.
“Văn”
có nghĩa là chữ, là kiến thức của loài người được học hỏi, tích lũy qua nhiều
thế hệ. Muốn trở thành người biết lễ nghĩa nhân cách sống thì phải học, mà học
thì phải học chữ, tức là học kiến thức qua lời thầy cô giáo dạy, qua bè bạn và
tự học trong sách vở. Tuy nhiên, học nhiều là để trau dồi kiến thức hiểu biết
chớ không phải học nhiều là có đạo đức. Nếu một người có học mà không có phép
tắc lễ nghĩa, không biết kính trên nhường dưới thì cũng được xem là hạng không
có hiểu biết. Như vậy, học chữ và học lễ phải luôn song hành với nhau. Chúng tôi có hai câu đối nói
về việc tu học để tự răn nhắc chính mình như sau:
Học mở rộng tầm nhìn kiến thức
Tu sửa tâm ngày một sáng
trong.
Ông
cha ta từ ngàn xưa đến nay đã quán triệt sâu sắc tinh thần giáo dục “tiên học
lễ, hậu học văn”. Thật vậy, trong giáo dục, trong ứng xử, trong mối quan hệ
giao tiếp con người phải lấy nền tảng đạo đức làm trọng.
Trong thời kỳ xã hội đang trên đà văn minh tiến bộ, sự phát triển về tiện nghi vật chất lên
đỉnh cao, thì con người dường như
bị giảm thiểu về phẩm chất đạo đức. Bên cạnh cuộc sống tiến bộ với đầy đủ tiện nghi,
vật chất thì hình thức giáo dục lại chỉ chú trọng đến truyền đạt kiến thức mà
ít chú trọng đến việc giáo dục nhân cách sống đạo đức con người.
Các
em muốn học chữ trước tiên phải biết học phép tắc lễ nghĩa, kế đến mới học văn
hay chữ giỏi; phải siêng năng, ngoan ngoãn, chăm chỉ học hành, biết kính trên
nhường dưới, tôn sư trọng đạo. Ngoài việc học ở thầy các em còn phải học nơi
bạn bè, gia đình, và xã hội nhưng chính yếu vẫn là tham khảo tự học.
Chúng
ta kính trọng thầy mới được làm thầy, quý trọng bạn mới có bạn hiền giỏi. Ta kính
trọng thầy để được học hỏi những điều hay lẽ phải vì “không thầy đố mày làm nên”.
Do đó, biết kính trên nhường dưới là đạo lý chân thật luôn giúp chúng ta sống
có phép tắc và biết lễ nghĩa.
Yếu
tố nền tảng quan trọng của giáo dục là biết kết hợp hài hoà giữa học chữ và đạo
đức. “Tiên học lễ, hậu học văn” là nguyên tắc đào tạo con người ưu việt đã có
từ ngàn xưa được ông cha ta đúc kết qua nhiều thế hệ. Để đào tạo ra một người
vừa có tài năng và đức độ thì vai trò của thầy cô giáo phải mẫu mực trong hai
mặt tri thức và đạo đức.
Với thầy cô phải lễ phép,
Với bạn bè phải hòa hợp,
Với cộng đồng phải thuận ý,
Với mọi người biết yêu thương.
Thầy cô giáo là người dạy ta học hỏi để nâng cao trình độ hiểu biết. Do
đó, khi gặp thầy cô các em phải cung kính, lễ phép chào hỏi. Với bạn bè các em
phải vui vẻ hoà đồng, cùng nhau học hỏi, không gây chia rẽ làm mất đoàn kết lẫn
nhau. Đối với sinh hoạt chung của nhà trường và cộng đồng xã hội các em phải
biết giữ gìn phép tắc, thuận ý với nhau để cùng học hỏi, cùng thương yêu dìu
dắt nhau bằng tình người trong cuộc sống.
Biết chọn bạn kết thân tình,
Cùng giúp nhau, cùng tiến bộ,
Cùng học tập, lao động tốt,
Cùng sẻ chia vì mọi người.
Các em phải biết chọn lựa bạn tốt mà chơi,
biết kết tình bằng hữu và lập ra một tổ học tập để hướng dẫn, chỉ dạy nhau và
giúp đỡ những bạn còn yếu kém. Ngoài việc học các em cũng nên tham gia sinh
hoạt công ích của lớp và nhà trường, phải tích cực lao động tốt mỗi khi có kế
hoạch đặt ra. Các em phải cùng chia sẻ, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trên tinh
thần cầu tiến và cùng nâng đỡ cho nhau bằng trái tim yêu thương có hiểu biết.
Khi học bài phải tập trung,
Học và hành phải đi đôi.
Khi
học bài các em phải chú ý, tập trung, phải xoáy sâu vào việc cần học, không xao
lãng theo kiểu vừa học vừa chơi là không được. Chúng ta học mục đích là để hiểu
biết, để nâng cao trình độ nhận thức và chọn cho mình một nghề nghiệp chân
chính, thích hợp với hoàn cảnh cuộc sống mà dấn thân đóng góp vì lợi ích chung.
“Học” là
tiếp thu kiến thức, lý thuyết từ thầy cô giáo hướng dẫn, qua sách vở và những người xung quanh; học theo thứ tự từ thấp đến cao, từ dễ đến khó; học phải suy ngẫm, tìm hiểu để biết rõ được giá trị và
mục đích. “Hành” là quá
trình áp dụng kiến thức đã học vào trong cuộc sống thực tế.
Nhiều người tuy có nhiều bằng cấp nhưng chúng chỉ là lý thuyết
suông nếu thiếu sự thực hành, không
có thực hành thì chỉ có lý luận suông. Các kiến trúc sư sử dụng kiến thức đã học
vào việc thiết kế bản vẽ để xây dựng công trình. Các nhà nông vận dụng vốn hiểu
biết vào việc cày
cấy, gieo trồng hoa màu, chăn nuôi gia súc.
Học và hành phải luôn đi đôi với nhau như
ông bà ta đã nói, học mà không hành thì không làm được gì, hành mà không học
thì cũng khó hoàn thành tốt đẹp. Học và hành luôn đắp đổi và nối tiếp nhau để
đi đến thành công nên không thể tách rời nhau.
Sách nhảm nhí chẳng nên đọc,
Sách Thánh hiền phải nên xem.
Sách nhảm nhí là những loại sách khi đọc vào sẽ làm tổn thương thân tâm
như các loại sách đồi trụy, những tiểu thuyết tình cảm ủy mỵ, khiêu khích chiến
tranh, bạo động, hận thù. Các em chỉ nên đọc các loại sách Thánh hiền, nhất là sách
về lời Phật dạy các em phải nên tham khảo, học hỏi để thấm nhuần đạo lý làm
người mà sống có nhân cách đạo đức tốt, phát triển tấm lòng từ bi thương yêu
bình đẳng mà hay giúp người cứu vật bằng trái tim hiểu biết.
Ăn với uống chỉ để sống,
Ăn vừa đủ, không nên quá.
Mục
đích của việc ăn uống là để thân này có sức khoẻ mà làm việc nuôi sống bản
thân, gia đình và đóng góp lợi ích cho xã hội. Các em phải quan niệm rằng mình ăn
để mà sống chứ không phải sống để mà ăn. Những người sống để ăn thường hay giết
các loài vật còn sống, để thỏa mãn thú ăn uống của bản thân mà đánh mất lòng từ
bi của chính mình, chỉ vì muốn ăn cho sướng cái miệng mà làm cho các loài vật
phải chịu khổ đau khi bị giết hại.
Do đó, chúng ta ăn vừa đủ no mà
không nên ăn quá nhiều. Thời nay, bệnh béo phì là do
chúng ta không khéo điều hoà trong ăn uống, nhất là các chị em phụ nữ. Ăn quá
no, quá nhiều là nguyên nhân sinh ra nhiều chứng bệnh. Khi mập quá thì phải
uống thuốc giảm cân, tập thể dục thẩm mỹ, mất nhiều thời gian lại hao tiền tốn
của.
Không cố tâm giết hại vật,
Không xúi bảo người giết hại.
Trong các tội thì tội giết người là nặng nhất và có thể bị tử hình, lãnh
án tù chung thân, hoặc nhẹ lắm cũng từ 15 cho đến 20 năm tù giam. Giết người
thì có luật pháp nghiêm khắc trừng trị, giết hại các loài vật thì chưa có luật
pháp ban hành; nhưng chúng ta là những người có hiểu biết nhờ tin sâu nhân quả
nên không thể tự tay giết hại hay xúi bảo người giết hại, hoặc vui vẻ khi thấy
người giết hại.
Hỡi các em, các người trẻ! Các em là mầm sống của bao thế hệ loài người
trong hiện tại và tương lai, nên các em hãy là người sống có văn hóa, có đạo
đức, có nhân cách, có hiểu biết, có kết nối, có yêu thương, có đức tính từ bi,
biết tôn trọng, bảo vệ sự sống chung của muôn loài.
Các em ngay tại đây và bây giờ phải ý thức được sự khổ đau do giết hại
gây ra, không giết người và hạn chế tối đa việc giết hại các loài vật; bảo vệ
môi trường, bảo vệ thiên nhiên, không khai thác phá hủy bừa bãi làm ảnh hưởng
chung cho thế giới loài người. Các em không trực tiếp giết hại hay phá hủy môi
trường, không xúi bảo người giết hại, không vui vẻ hay tán đồng khi thấy người
giết hại dù chỉ là trong tâm tưởng.
Cuộc sống này vô cùng quý giá, ai cũng tham sống sợ chết, cớ sao ta lại
đành lòng nhẫn tâm giết hại các loài vật. Giết hại là nhân gây thù chuốc oán
làm khổ đau cho nhau không có ngày cùng. Tôi và các em có nhân duyên lớn nên
mới được sống trong vòng tay từ bi yêu thương của đấng cha lành. Tôi chỉ mong
các em mai sau nếu không phải là viên ngọc quý cho đời thì ít ra các em cũng là
những viên thuốc bổ cho nhân loại.
Nhận thấy được những khổ đau do sự giết
hại gây ra, tất cả chúng ta phải quyết tâm tôn trọng, bảo vệ sự sống cho tất cả
muôn loài. Trước tiên, chúng ta không được giết người, sau phải hạn chế tối đa
giết hại các loài vật cho đến khi nào không còn tâm niệm giết hại nữa. Muốn
được như vậy ta phải tự biết xấu hổ khi cố ý hoặc vô tình làm tổn hại loài vật
khác. Ta cũng phải biết hổ thẹn khi thấy người khác biết tôn trọng và bảo vệ sự
sống còn mình không làm được.
Sự sống vô cùng quý giá, từ con người cho
đến muôn vật ai cũng tham sống sợ chết. Niềm vui căn bản của tất cả chúng sinh
là được sống an lành, mạng sống không bị đe dọa. Chính vì thế, chúng ta cần đem
niềm vui, tình yêu thương chân thật đến cho mọi người, mọi loài. Khi thấy một
ai bị bất hạnh khổ đau, đang sống trong phập phòng lo sợ thì chúng ta phải tìm
cách chia sẻ nhằm xoa dịu bớt nỗi khổ niềm đau giúp người qua cơn hoạn nạn.
Bốn tâm niệm lớn của một vị Bồ tát là thực
hiện đầy đủ 4 pháp: không giết hại; biết xấu hổ, thẹn thùng khi làm hại đến sự
sống của muôn loài; biết hiến tặng niềm vui cho kẻ khác để mọi người đều được
sống an vui, hạnh phúc; biết san sẻ nỗi khổ niềm đau để làm vơi bớt lo lắng và
sợ hãi cho mọi người. Một vị Bồ tát là người giác ngộ từng phần cho đến khi nào
viên mãn bằng Phật, nếu các em thực hiện được những việc này thì các em cũng
đang là Bồ tát trong hiện tại và mai sau.
Các em nên biết và cần phải biết, tất cả
mọi sự vật trên thế gian này muốn bảo tồn mạng sống phải nương nhờ lẫn nhau,
không một sự vật nào tách rời mà bảo toàn được mạng sống. Các em không làm
ruộng nhưng vẫn có gạo ăn, các em không dệt vải nhưng vẫn có quần áo mặc, và
tương tự như thế các thứ khác cũng đều như vậy. Đó là nguyên lý duyên khởi
tương sinh, tương quan mật thiết. Vạn vật nương tựa vào nhau để tồn tại trong bầu
vũ trụ bao la này nên “cái này sinh thì cái kia sinh, cái này diệt thì cái kia
diệt.”
Các em biết yêu quý mạng sống của mình như
thế nào thì người và các loài vật khác cũng yêu tiếc mạng sống như thế đó. Giết
hại là sự hủy diệt mạng sống của một chúng sinh, quả báo đền trả tương xứng
trong hiện tại và mai sau là bệnh hoạn và chết yểu. Các em cần phải suy xét cho
thấu đáo giới “không giết hại” này vì nó là nhân của người không có lòng từ bi,
dẫn đến quả báo là người ác độc hại người, hại vật.
Đồ của người không tự lấy,
Nếu không hỏi cũng như trộm.
Ý thức được những khổ đau do gian tham
trộm cướp, lường gạt lấy của người dưới nhiều hình thức, chúng ta nguyện mở
rộng tấm lòng từ bi thương xót để đem lại niềm vui sống đến với tất cả người và
vật. Các em hãy nguyện “dù là một cây kim cọng chỉ, nếu không phải của mình hay
người khác không cho thì các em cũng không tự lấy làm của riêng mình”.
“Trộm” có nghĩa là canh me, rình rập lén
lấy, không để cho người khác thấy. “Cướp” có nghĩa là công khai, ngang nhiên
cưỡng đoạt lấy trước mặt mọi người. Cân non bán thiếu, trốn thuế, lường gạt đều
gọi là trộm. Lợi dụng quyền cao chức trọng tham ô, hối lộ, ăn chặn, bắt chẹt
người phải đưa tiền của đều gọi là cướp. Tham lam muốn chiếm lấy của người làm
của riêng mình là do thói quen lười biếng của kẻ ăn không ngồi rồi, làm ít mà
muốn hưởng thụ nhiều, là nhân dẫn đến nghèo cùng khốn khổ trong hiện tại và mai
sau.
Có biết bao người đau khổ vì bị mất của,
vì bị lừa đảo mà túng quẫn đến tự sát. Lại nữa, tiền bạc là phương tiện để nuôi
sống bản thân và gia đình, bao nhiêu năm tháng chắt chiu dành dụm mà nay lại tiền
mất tật mang. Sự mất mát tài sản làm cho gia đình trở nên thiếu thốn, khó khăn,
nghi ngờ lẫn nhau, có thể dẫn đến đổ vỡ hạnh phúc gia đình. Sự đền trả xứng
đáng của quả báo này là nghèo cùng vô số kiếp, có nhiều tiền của mà cũng không
thể tự do sử dụng.
Các em nên nhớ, tài sản của cải bất chính có
được do mưu mô lương lẹo thì khó bao giờ nắm giữ được vì đã có bằng sự đau khổ
của người khác. Nhan nhản mỗi ngày đều xảy ra những vụ trộm cướp, lừa đảo,
lường gạt được báo chí đăng tải đều do lòng tham muốn quá đáng của con người.
Con người vì lòng tham nên mới dễ bị người khác lường gạt.
Quả báo của sự trộm cướp nặng thì nghèo
cùng vô số kiếp, hoặc làm thân súc vật để đền trả cho người; nhẹ thì ruộng vườn,
nhà cửa, tài sản bị thiên tai lũ lụt, hỏa hoạn, sóng thần, động đất phá hủy.
Các em hãy nên tin sâu nhân quả, tin mình làm
lành được hưởng phước, mình làm ác chịu khổ đau. Trộm cướp là việc làm xấu ác
mà cả thế giới loài người đều không chấp nhận nên có luật pháp chế tài, huống
hồ là luật nhân quả luôn âm thầm chi phối.
Không tà hạnh, đỡ hư thân.
Giữ thuỷ chung, đồng hạnh phúc.
Ý thức được những khổ đau do xâm phạm tiết
hạnh của người khác nên chúng ta chỉ sống một vợ một chồng chung thủy có đôi,
không dan díu ăn nằm với người khác nếu không phải là vợ hoặc chồng. Các em phải
ý thức rõ tà dâm là hành động sai lầm về tình dục nam nữ làm mất đi nhân cách
đạo đức của con người. Khi lớn khôn các em ai cũng có quyền cưới vợ, lấy chồng
xây dựng cuộc sống gia đình. Tuy nhiên, ngoài vợ chồng chính thức các em không
được quan hệ tình dục với người khác, còn gọi là ngoại tình, là phá hoại hạnh
phúc gia đình người.
Việc tìm thú vui trong chốn thanh lâu, cho
đến cưỡng bức xâm hại người khác đều là tà hạnh. Nam và nữ đã có gia đình hoặc
chưa có mà hay phóng tâm đam mê tửu sắc, chơi bời trác táng đều thuộc hạnh tà
dâm. Xưa nay, từ vua chúa quan quyền cho đến thứ dân bần cùng nghèo khổ bị tan
nhà nát cửa, mất nước mất thành, gia đình đổ vỡ đều do hạnh tà dâm mà ra.
Ở Việt Nam ta có vua Lê Ngọa
Triều cũng vì tửu sắc quá độ mà thân thể bệnh hoạn, suy nhược không ngồi được
nên bị mất nước. Nhiều vụ án xảy ra vì ghen tuông mà hủy hoại nhan sắc tình
địch, hoặc giết người dã man. Bản chất của chúng sinh là ái dục nên chúng ta
mới có mặt trong cuộc đời, nhưng ta đừng vì thế mà quá lạm dụng trong vấn đề
tình dục.
Ai ham hưởng thụ quá đáng vấn đề khoái lạc
xác thịt và đi quá đà trong chừng mực cho phép sẽ dễ bị mất nhân cách, phẩm
chất đạo đức. Thường như thế sẽ kéo theo sự đổ vỡ hạnh phúc gia đình là ghen tuông,
giận dỗi, chửi mắng và đánh đập, quả báo hiện đời không bao giờ có được mái ấm
gia đình hạnh phúc. Vì vậy, các em hãy sống chung thủy một chồng một vợ để
không bị người khác phá hoại hạnh phúc gia đình mình.
Ngoài ra, trường hợp có những sinh hoạt
tình dục với người cùng huyết thống, tức là người thân trong gia đình thì gọi
là loạn luân, quan hệ này còn tệ hại hơn cả tà dâm. Quan hệ tình dục giữa người
và thú thì gọi là cuồng dâm vì mất hết tính người. Một vấn đề hết sức tréo ngoe
khác là quan hệ tình dục giữa người nam với người nam, còn gọi là pê đê; hoặc
quan hệ tình dục giữa người nữ với người nữ, còn gọi là đồng tính luyến ái. Hai
trường hợp này đều phá bỏ tập tục truyền giống của loài người. Còn một điều tệ
hại hơn nữa là quan hệ tình dục giữa người trưởng thành và trẻ em thiếu niên
nhi đồng, xã hội gọi là bạo dâm và không còn từ ngữ nào khác để diễn tả.
Nói chung, do hưởng thụ khoái lạc xác thịt
quá đáng và sai lầm trong quan hệ tình dục nên phát sinh ra những trường hợp
lắc léo trên. Các em nếu muốn có một nhân cách, phẩm chất đạo đức tốt để không
rơi vào trường hợp ngoại tình và các quan hệ tình dục bất chính khác thì phải
phát nguyện làm đệ tử Phật, gìn giữ 5 Giới pháp trong sạch. Nhờ vậy, các em mới
có thể không bị rơi vào hố sâu của đam mê, tội lỗi.
Sống ở đời cần chữ tín,
Nói chân thật, lời từ ái,
Không nói tục, lời xảo trá,
Không gian dối để hại người.
Bồ
tát Quán Thế Âm là một người do tu hạnh nhĩ căn viên thông “phản văn văn tự tánh”, trở về tánh nghe của
mình mà thành tựu đạo quả; sau đó phát tâm đi vào đời để cứu độ chúng sinh bằng
hạnh lắng nghe và dùng lời nói nhẹ nhàng, êm dịu để giúp mọi người vượt qua sợ
hãi, khổ đau và bất hạnh. Ngài là một con người mẫu mực đã mở ra cánh cửa “Phổ
Môn” rộng khắp thế giới Ta bà để mang đến niềm vui, tình yêu thương chân thật
và làm vơi đi biết bao nỗi khổ niềm đau của tất cả chúng sinh với tấm lòng từ
bi rộng lớn nhờ có nhiều phước và đức.
Nếu
các em biết thực tập hạnh lắng nghe và nói theo hạnh Bồ tát Quán Thế Âm thì các
em cũng sẽ là một Bồ tát đích thực trong hiện tại và mai sau. Ý thức được những
khổ đau do lời nói thiếu tỉnh giác gây ra, các em hãy học và làm theo hạnh lắng
nghe cùng nói lời hòa nhã, dễ thương để đem đến niềm vui chân thật, sẵn sàng
chia sẻ nỗi khổ niềm đau nhằm xoa dịu bớt nỗi đau bất hạnh của tha nhân.
Lời nói rất quan trọng và có thể tác động
tới tâm tư con người làm họ hạnh phúc hay đau khổ. Lời nói có thể mang lại niềm
an vui hạnh phúc cho nhiều người, giúp họ có niềm tin, ý chí và nghị lực trong
cuộc sống để vượt qua cạm bẫy cuộc đời. Do đó, các em hãy nguyện sẽ nói lời
chân thật và không nói dối hại người hại vật; nguyện lắng nghe tâm tư, nguyện
vọng và nói lời từ ái, hòa nhã, dễ thương để làm người khác thoải mái, bình
tĩnh, tự tin hơn.
Lời nói có thể làm con người hiểu lầm nhau
dẫn đến hận thù và có thể giết nhau khi không làm chủ được bản thân. Chính vì
thế, các em hãy nguyện không nói dối, chuyện có nói không, chuyện không nói có;
hoặc hứa với người mà không giữ lời, hoặc hứa rồi mà tráo trở, lật lọng. Các em
cũng không được nói lời ly gián làm hai bên hiểu lầm nhau mà sinh ra thù hận.
Việc này còn độc hại hơn cả rắn độc vì làm cho người thân chia lìa, gia đình ly
tán, bạn bè trở thành kẻ thù, xã hội trở nên loạn lạc, lầm than vì không còn
tin tưởng lẫn nhau.
Các em cũng không dùng lời nói thêu dệt,
nịnh hót để làm xiêu lòng người. Xưa nay từ vua quan cho đến các thứ dân bần
cùng đều bị mê hoặc bởi lời nói nịnh hót, tâng bốc. Chính lời nói nịnh hót đã làm
hại oan rất nhiều người. Các em cũng không dùng lời nói thô ác như nói nặng,
mắng nhiếc, chửi rủa, dùng lời lẽ thô tục để lăng nhục người khác. Đó là các em
đã học và thực hành theo hạnh nguyện của Bồ tát Quán Thế Âm luôn lắng nghe, nói
lời hòa nhã từ ái đem niềm vui đến với mọi người.
Không dùng chất có độc hại
Gây say sưa, loạn thân tâm.
Cuộc sống thiên về vật chất ngày nay khiến cho con người ngày càng sa
đọa vì những thói quen hưởng thụ không lành mạnh như hút thuốc, uống rượu, dùng
các chất kích thích độc hại như xì ke ma túy. Một khi đã nghiện rượu và ma túy
thì con nghiện sẽ làm bất cứ điều gì khi cơn ghiền đến như nói dối, lường gạt,
ăn trộm, ăn cướp, hiếp dâm và ngay cả giết người.
Do đó:
Tai nạn giao thông chiếm 60% là do uống
rượu lái xe. Trộm cướp, hiếp dâm, giết người do uống rượu chiếm 10%. Bạo hành
gia đình chiếm 20% cũng do uống rượu. Gây mất trật tự an toàn lối xóm cũng
chiếm 10%. Rượu là chỉ chung cho những chất gây say, gây nghiện làm con người
mất hết lý trí, mất bình tĩnh khi đã quá đà.
Rượu
làm con người nóng nãy dẫn đến tranh chấp, cãi vã, nói nặng lời với nhau làm tự
ái phát sinh, giận dỗi rồi đưa đến xô xát gây thương tích và có thể giết người.
Rượu còn là nguyên nhân gây bạo hành trong gia đình làm khổ lụy vợ con. Uống
rượu rất có hại cho sức khỏe và là nguyên nhân dẫn đến nhiều bệnh tật nguy hiểm
làm hao tài tốn của và mau chết sớm.
Ma túy làm hao tiền tốn của, hủy diệt con
người khi không còn lý trí, lương tâm và là tệ nạn nguy hiểm số một của nhân
loại. Tác hại của nó còn gấp trăm ngàn lần rượu. Vì lòng tham của con người với
lợi nhuận quá cao nên việc mua bán ma túy là một hiểm họa diệt vong trong tương
lai nếu xã hội không có biện pháp ngăn trừ thích đáng.
Bản chất của chúng sinh là ái dục và đam
mê hưởng thụ, chỉ có các bậc hiền thánh và các vị Bồ tát mới biết ngăn ngừa từ
nhân vì thấu rõ sự tác hại của nó. Ma túy là nhân hủy diệt mầm sống con người
nhanh nhất trong hiện tại và mai sau, làm tổn thất tài sản lớn nhất hiện nay và
làm con người mất hết phẩm chất đạo đức, nhân cách sống bình thường.
Người mua bán ma túy vì lợi nhuận quá cao
mà bất chấp luân thường đạo lý, đem cái thứ chết người gieo rắc vào lòng thiên
hạ. Ai đã nghiện ma túy thì trước sau gì cũng trở thành tội phạm đến 95%. Con
nghiện có thể trộm cướp, lường gạt và giết người một cách vô tội vạ. Khi dính
vào vòng này một ngàn người chỉ có một hai người mới thoát ra được.
Rượu tác hại một nhưng ma túy tác hại gấp
trăm ngàn lần. Chính vì vậy, các em hãy ý thức được những khổ đau do uống rượu
say sưa, nghiện ngập và sử dụng các chất ma túy độc hại gây ra làm con người
mất hết lý trí, lương tâm, tự hủy diệt chính mình và làm hại nhiều người khác. Các
em phải nguyện sẽ không dùng những chất độc hại đó để tâm trí được sáng suốt
lắng trong, để có cơ hội hoàn thiện chính mình và giúp ích cho gia đình, xã
hội.
Rượu chè, ma túy, xì ke,
Say sưa, nghiện ngập khiến người
ngu si.
Túng cùng chẳng biết làm sao,
Lường gạt, trộm cướp, giết người
như chơi.
“Gần mực thì
đen, gần đèn thì sáng” là câu tục ngữ người xưa thường nhắc nhở các thế hệ con
cháu về sau. Các em còn nhỏ nên phải biết chọn bạn mà chơi, nếu không sẽ hỏng
cả một đời người. Chơi bạn bè xấu như chứa giặc cướp trong nhà, chúng sẽ lấy đi
tất cả tiền tài, công danh sự nghiệp mà còn trở lại làm chúng ta “thân tàn ma
dại”.
Không kết tình cùng bạn xấu,
Hãy kết bạn với người tốt.
Những người
bạn tốt sẽ luôn được mọi người yêu mến và đối xử tốt lại. Người bạn tốt là người
bạn thật thà, sướng vui khổ sở đều một lòng chung thuỷ, thấy bạn lêu lổng thì
tìm cách khuyên can, hay động viên khuyến khích bạn cùng làm những điều thiện
lành, tốt đẹp. Người bạn tốt khi mắc lỗi sẽ luôn biết xin lỗi và cố gắng sửa
chữa lỗi lầm, ngoài ra còn biết tha thứ và bao dung những người lầm lỗi khác.
Ở đời ai cũng thích được tâng bốc, nịnh
hót nên một số người có quyền cao chức trọng bị chết chìm trong lời nói ngọt
ngào nhưng chứa đầy gươm đao; chính vì vậy sống trên thế gian mấy ai vượt qua
chỗ này, ngoại trừ các vị Bồ tát phát tâm đi vào đời để cứu độ chúng sinh. Thèm
khát, tham ái, ganh tị, tật đố, thù hận, giết hại lẫn nhau cũng vì lời ngon
tiếng ngọt mà quên đi ân nghĩa thuở nào.
Vào thời xa xưa tại một đất nước nọ, con
người và các loài vật thường sống gần gũi với nhau. Có một gia đình sư tử sống
bên nhau rất hạnh phúc với hai đứa con một trai, một gái. Cậu sư tử sau nhiều
năm sống bên cha mẹ nay đã khôn lớn nên kết hôn cùng cô vợ xinh đẹp, kiều diễm.
Gia đình sư tử có thêm miệng ăn nên mỗi ngày chú phải ra khỏi hang để kiếm thức
ăn về nuôi cha mẹ, vợ và em gái.
Một hôm trên đường đi kiếm thức ăn, chú
nhìn thấy một con chồn nằm sát dưới cỏ, đầu cúi chào rất lễ phép. Sư tử ta làm
bộ ra oai rống lên như sấm nổ rồi hậm hực hỏi rằng: “Con chồn bé kia, ngươi
đang làm gì vậy?” Chồn con ra vẻ khép nép, cung kính: “Dạ bẩm chúa công, hôm
nay con biết ngài đi ngang đây nên con quỳ kính cẩn từ sớm đến giờ để chúc mừng
ngài sống lâu trăm tuổi”.
Vốn sẵn tánh kiêu căng tự phụ, sư tử nghe
mấy lời tâng bốc bợ đỡ của chồn rất lấy làm kiêu hãnh và hài lòng, đắc ý. Chú
ta lần đầu tiên bước chân ra đường được chồn tôn vinh, ca ngợi nên tưởng mình
như vua của muôn loài thú. “Thôi được, ta miễn lễ cho chồn đấy, hãy đứng dậy đi
về cùng ta!” Chồn ta liền “dạ, dạ” liên hồi rồi khép mình đi theo sau sư tử.
Sư tử cha thấy con mình dẫn loài chồn theo
sau liền bỉu môi tỏ vẻ không hài lòng. “Hỡi con yêu quý của ta, chồn là giống
loài quỷ quyệt, xảo trá vô cùng, chúng thường bất nhân, bất nghĩa, con hãy nên
cẩn thận đề phòng. Con mà chứa chấp loài đó thì coi chừng mang họa vào thân.”
Sư tử con chẳng nghe lời cha khuyên bảo, chỉ dạy, một mực giữ chồn ở lại làm
bạn đồng hành.
Một hôm, chồn ta nói với sư tử rằng bấy
lâu nay quá thèm thịt ngựa nhưng không biết phải làm sao để có ăn. Sư tử mới
hỏi: “Loài ngựa chúng đang ở đâu?” “Dạ, chúng ở đồng cỏ gần đây ạ.” “Vậy ngươi
hãy dẫn đường, việc ấy đối với ta đâu có khó khăn gì.” Chồn ta mừng quá liền
hối hả dẫn đường, chẳng bao lâu cả hai đã đến chỗ loài ngựa đang ở.
Bầy ngựa lớn có, nhỏ có đang cùng nhau vui
đùa gặm cỏ non rất thú vị, chẳng hề hay biết tai họa sắp đến nên vẫn vô tư đùa
giỡn. Nhanh như chớp nhoáng, sư tử ta phóng mình vồ chú ngựa con đang mải mê
gặm cỏ rồi nhanh chân chạy về hang động. Chồn ta chạy theo sau vừa mừng vừa
vui, trong lòng cảm thấy hạnh phúc tràn trề.
Sư tử cha thấy con bắt ngựa về trong lòng
rất lo sợ vì đây là ngựa của nhà vua nuôi. “Con đã vô tình gây ân oán, hận thù
với ông vua loài người, coi chừng mất mạng như chơi con ạ. Từ xưa đến nay chưa
có ai ăn thịt ngựa mà bảo tồn được mạng sống vì đụng đến chỗ ham thích của nhà
vua.”
Mặc dù được cha khuyên nhủ, chỉ dạy kinh
nghiệm quý báu trong cuộc sống nhưng sư tử con chẳng hề quan tâm đến, chỉ một
bề nghe theo lời nịnh hót và tâng bốc của chồn. Cứ thế hễ vài ba hôm sư tử lại
cùng chồn mang một chú ngựa con về đánh chén rất no say và tỏ ra thích thú lắm
vì khỏi cần phải đi kiếm mồi đâu xa.
Sự việc đến tai nhà vua. Tức quá, vua liền
cho người bố trí, sắp đặt giăng bẫy để chờ con mồi đến. Quá kiêu căng và tự
phụ, sư tử con nghĩ mình là chúa tể loài thú nên chẳng mảy may đề phòng và còn
hiên ngang tung hoành ngang dọc. Đã quen ăn nhậu, vui chơi trác táng nên đêm
hôm đó sư tử và chồn cùng đi nhưng chồn khôn ngoan, xảo quyệt chỉ ở đầu bìa
rừng chờ đợi. Lần này sư tử ăn quen chẳng lường trước sự việc xảy ra, một mặt
cứ nghĩ mình tài ba lỗi lạc, không ai có đủ khả năng làm gì được mình nên sư tử
đã bị bắn trọng thương.
Tuy vậy, chú ta vẫn cố gắng nhanh chân
thoát khỏi vòng vây bao hãm của con người. Chồn thấy sư tử trở ra toàn thân máu
me bê bết, biết chuyện không may đã đến nên chỉ còn cách duy nhất là nhanh chân
chạy về hang động của mình, mặc tình để cho sư tử ra sao thì ra. Máu ra quá
nhiều nhưng sư tử con vẫn cố gắng về tới nhà để nhìn thấy được cha mẹ, vợ và em
gái rồi ngã lăn ra chết.
Sư tử mẹ thấy con mình vì quá mê muội nên nghe
những lời xúi quẩy, nịnh hót của chồn mà ra nông nổi như thế. “Con ơi là con,
mẹ đã nói trước rồi mà con không nghe, hễ giao du với kẻ ác là trước sau gì
cũng gây nên tội lỗi tày trời để bây giờ phải chịu chết chóc, đau thương một
mình.”
Lúc này, sư tử cha mới lên tiếng: “Cha đã nói
rồi mà con chẳng chịu nghe, kết bạn với kẻ xấu thì có ngày sẽ mang họa vào
thân. Con nghe chi loại chồn gian dối hay dua nịnh đó mà bây giờ chết chẳng
toàn thây. Con thấy không, gieo gió thì gặt bão, người xưa nói chẳng sai chút
nào.”
Sư tử vợ nghe cha nói vậy cũng không cầm
được nước mắt, vừa khóc vừa phân trần: “Anh thấy chưa, chỉ vì anh chẳng nghe
lời cha mẹ dạy nên giờ đây anh em phải chịu xa cách, chia lìa, kẻ ở người đi
biết bao giờ gặp lại.” Vợ sư tử nghe thế càng khóc lớn hơn: “Bấy lâu nay em
sống được và hạnh phúc biết bao là nhờ chàng mà giờ đây chàng vĩnh viễn ra đi
vì nghe lời bạn xấu ác, để lại mình em côi cút, bơ vơ, lạc loài. Em bây giờ cô
đơn buồn tủi, biết nương tựa vào ai đây? Chàng chết đi để lại tiếng đời bêu rếu,
chỉ vì giao du và kết thân với bạn bè xấu ác mà ra cớ sự thế này. Hu hu!”
Câu chuyện
ngụ ngôn trên là một bài pháp sống đã được Phật dạy trong các bản Kinh để răn
nhắc tất cả mọi người không nên thân cận và gần gũi bạn bè không tốt. Các em
cần phải biết tránh duyên thì mới có thể vượt qua cạm bẫy cuộc đời, không thì
uổng công học hỏi của mình. Nhất là trong thời hiện đại khi sự tiến bộ về văn
minh vật chất dễ làm con người sa ngã và bị dòng đời cuốn trôi.
Trong đời sống hằng ngày các em
phải biết khép mình nương vào thầy lành bạn tốt. Thầy ở đời giúp các em có được
kiến thức hiểu biết, thầy tâm linh sẽ hướng dẫn các em có được tuệ giác từ bi để
sống mà biết cách vượt qua cạm bẫy cuộc đời. Đặc biệt là các bạn đồng tu hay
bạn ngoài đời, vì sống chung với nhau nên dễ tác động mạnh mẽ đến nhân cách đạo
đức và tiêm nhiễm những điều xấu ác.
Người bạn
tốt là người luôn khuyên nhủ, động viên và nhắc nhở chúng ta học hỏi và trau
dồi đạo đức, rèn luyện nhân cách sống mà dấn thân đóng góp và phục vụ tốt cho
gia đình và xã hội. Nếu các em không ý thức rõ điều này mà thường xuyên giao
kết với bạn bè vì lợi dưỡng, danh tiếng thì e có ngày vướng vào vòng tù tội như
chơi.
Người xưa thường nói chỉ nhìn người đó
chơi với ai và làm cái gì thì biết người đó là hạng người nào. Tục ngữ Việt Nam
có câu “gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, nhưng vẫn có người gần mực mà không
đen. Họ là người đã có con đường sáng rõ ràng, dù có bị bụi trần che phủ nhưng
khi phủi sạch là xong. Tuy nhiên, vẫn có những người gần đèn mà không sáng vì
tâm tư của họ chỉ mang một cặp mắt kính màu đen. Dù được gần thầy lành bạn tốt
nhưng họ chỉ mong cầu hưởng thụ, lợi dưỡng và cung kính; cuối cùng phước hết, họa
đến thì đành vẫy tay xin chào thua mà sống cuộc đời tha hoá trở lại.
Người bạn tốt là người biết chia sẻ, biết
nhường nhịn, biết lắng nghe, biết nhẫn nhịn, luôn sẵn sàng giúp đỡ, không bỏ
rơi khi bạn gặp nạn. Có nhiều người rơi vào hoàn cảnh bi đát, nợ nần chồng chất
dẫn đến tù tội, chỉ vì thương bạn mà gia đình tan nát, vợ chồng ly tán, con cái
bơ vơ. Cho nên, bạn bè có nhiều hạng, khi chưa hiểu nhau hãy nên dè dặt, thận
trọng, chớ nên hết mình vì bạn mà mang họa vào thân.
Chúng tôi có biết một người Phật tử vì
thương bạn nên mượn nợ dùm với lãi suất 10% một tháng. Do chơi với bạn mà không
tìm hiểu kỹ càng nên anh không biết bạn mình bị nghiện ma túy, đam mê cờ bạc,
chẳng chịu làm ăn nhưng luôn điệu bộ ra vẻ con người làm ăn chân chính. Hắn đã
gạt anh mượn tiền dùm mà không hẹn ngày trả lại.
Anh đã có vợ cùng một đứa con gái xinh
đẹp, hai vợ chồng anh cùng mua bán một cửa hàng nên đời sống cũng có dư chút
đỉnh. Anh đã phải trả tiền lời mỗi tháng lấy từ tiền mua bán chung, nhưng sau
này cô vợ biết được nên quản lý tiền chặt chẽ không cho anh lấy nữa. Túng thế
không có tiền trả lãi và bị chủ nợ hăm he, chửi mắng, làm khó dễ; anh cuối cùng
đành chọn giải pháp cờ bạc để có tiền trả nợ nhưng càng ngày càng lún vì tiền
mẹ đẻ tiền con; anh phải vay mượn để đủ số tiền trả lãi.
Chủ nợ ban đầu cho vay lãi 10%, nhưng từ
năm 2005 tên cáo già xảo quyệt, tráo trở viện lý do giấy nợ cũ bị rách nên phải
làm giấy mới. Hắn ghi giấy mượn nợ mới bắt đầu từ cuối năm 2009, sau đó hắn làm
đơn thưa với lý do từ lúc mượn nợ đến nay không trả cả vốn lẫn lời. Hiện giờ,
anh bạn nhờ mượn nợ dùm đang bị ở tù, còn anh bạn tốt từ khi gánh nợ trên vai
đã khiến tình cảm vợ chồng sức mẻ nên hai người đã ra tòa ly dị. Anh bạn tốt
bây giờ đang chờ ngày xét xử, thử hỏi pháp luật phải xử lý ra sao? Vì thương
bạn mà anh phải gánh nợ dùm, người bạn kia giờ đang ở tù liệu có phần nào lương
tâm cắn rức?
Có bốn cái
ngu mà dân gian Việt Nam thường nói là làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu. Tuy
vậy, có rất nhiều người đã vấp ngã, thất bại trong cuộc đời nhưng nhờ bạn bè
giúp đỡ mà vươn lên làm mới lại chính mình và thành công trở lại.
Gặp được người bạn tốt là một phúc duyên quý
báu hiếm có, khó được nên ta cần phải trân quý và gìn giữ tình bạn cao cả ấy.
Chơi thân với bạn bè ảnh hưởng rất lớn và tác động mạnh mẽ đến đời sống của
chúng ta, cũng như người đi trong sương sớm lâu ngày thì áo sẽ bị ướt. Do đó,
ta nên chọn bạn mà chơi, nên tìm bạn tốt để cùng nhau học hỏi, rèn luyện nhân
cách đạo đức, tu dưỡng thân tâm để trở thành người tốt có ích cho bản thân, gia
đình và xã hội.
Người bạn
tốt luôn biết sống điều hòa, không vui chơi hoang phí quá đáng nên nhiều người
làm nên cơ nghiệp cũng nhờ từ bạn tốt. Họ luôn chân thật khuyên nhủ, ngăn cản
chúng ta không làm các việc xấu ác để làm tổn hại người vật. Tuy vậy, tìm được
bạn tốt để cùng nhau thân cận, học hỏi, sẻ chia, cùng nhau hướng thượng không
phải là chuyện dễ. Người bạn tốt thường chân thật khuyên nhủ, ngăn cản chúng ta
không nên làm các việc xấu ác để hại người tổn vật.
Cuộc sống
vốn biến đổi với vô vàn ngang trái, éo le cùng những chướng duyên trong cuộc
đời nên dễ làm con người rơi vào hố sâu tội lỗi bởi si ái, tham lam, thù hận.
Người có phúc duyên gặp được bạn tốt hãy cố gắng trân quý, gìn giữ những tình cảm
bạn bè ấy để cùng nhau tu học, tiến bước trên con đường an vui và hạnh phúc,
giác ngộ và giải thoát. Những người bạn tốt luôn là một phần quan trọng của
cuộc sống, họ sẽ là nguồn động viên, an ủi lớn lao ngay tại đây, bây giờ và
trong suốt cuộc đời các em.
Luôn gần gũi bậc hiền Thánh,
Để học hỏi những điều hay.
Thân
cận người hiền tài hay các bậc Thánh nhân giúp ta học hỏi những điều hay lẽ
phải mà cố gắng bắt chước thực hành theo, cũng giống người đi trong sương đêm thấy
có vẻ áo không bị ướt nhưng lâu dần ta sẽ thấm nhuần nước mát từ bi của các ngài.
Bậc hiền tài xưa nay hay siêng năng học hỏi và thường xuyên thân cận bậc mô
phạm vĩ đại nên phần lớn đều làm nên sự nghiệp, công thành danh toại.
Thầy
cô giáo ngoài đời giúp các em học hỏi, trau dồi kiến thức. Bậc hiền Thánh sẽ giúp
các em rèn luyện nhân cách đạo đức để làm người tốt trong xã hội. Thường xuyên
thân cận học hỏi để biết cách tu tập chuyển hoá nỗi khổ, niềm đau thành an vui,
hạnh phúc là chất liệu tình thương giúp các em vượt qua cạm bẫy cuộc đời mà
sống bằng trái tim hiểu biết.
Chi tiêu đúng việc cần xài,
Không xa hoa, hay lãng phí.
Cuộc
sống ai cũng phải ăn, phải mặc nền cần phải tiêu xài, sắm sửa nhưng ta phải
biết tiết kiệm. Việc gì cần xài mới xài, việc gì chưa cần thì thôi. Tiết kiệm
khác với hà tiện, hà tiện là bỏn sẻn, keo kiết, việc cần xài không dám xài. Ta
cũng không nên xa hoa lãng phí, không tôn trọng gìn giữ của chung, của mình thì
quý tiếc từng chút, của chung thì vô trách nhiệm, tuỳ tiện xài hoặc để hư hao,
thất thoát. Nhiều người chứng tỏ đẳng cấp giàu sang bằng cách sắm xài hàng hiệu,
sắm sửa vô bổ, trưng bày xa xỉ làm hao tiền tốn của một cách phi lý.
Việc không tốt chớ xúi người,
Việc thiện lành nên khuyến khích.
Những
việc không tốt như giết hại, trộm cướp, lường gạt, nói dối các em không nên xúi
bảo người khác làm. Kẻ chủ mưu làm sai và người xúi bảo cũng đồng tội như nhau.
Việc thiện lành, tốt đẹp thì nên động viên, khuyến khích nhiều người cùng làm
như cúng dường Tam bảo, bố thí giúp đỡ người nghèo khổ, giúp người hoạn nạn, ấn
tống Kinh sách, mở bếp cơm từ thiện giúp bệnh nhân nghèo, mở lớp học tình
thương giúp học sinh nghèo v.v…
Biết khen ngợi người làm tốt,
Biết khuyên nhủ người làm xấu.
Khi
ai làm việc có lợi ích các em hãy nên khen ngợi, tán thán công đức, hoặc khi
thấy người làm việc nghĩa cũng đồng hoan hỷ vui theo. Như có cô bé ăn mày kia
một hôm thấy nhiều người khiêng gánh thức ăn, vật thực đến chùa để cúng dường
Tam bảo thì sinh tín tâm hoan hỷ, tán thán việc làm có ích này. Sau đó, cô bé
phát nguyện ngày nào xin được vật thực đều sẽ hoan hỷ cúng dường hết. Nhờ khởi
tâm thiện lành đó mà về sau có được phước báu trở thành hoàng hậu. Ngược lại, khi
gặp người làm việc xấu ác các em hãy tìm cách khuyên nhủ để người đó thức tỉnh
hồi đầu, quay về với đời sống đạo đức để làm mới lại chính mình.
Không chê bai người phạm lỗi,
Nên động viên người làm thiện.
Khi
ai lỡ lầm làm điều gì gây tổn thương cho người khác các em cũng không nên chê
bai, dèm pha, chỉ trích, phán xét làm cho người đó dễ tự ái, có khi còn thù
ghét lại mình. Trong cuộc sống cũng có nhiều Bồ tát phát tâm đi vào đời để làm
những việc thiện lành, tốt đẹp nên các em hãy khích lệ, động viên mà cùng nhau
làm việc nghĩa với tấm lòng của ít lòng nhiều.
Ai giúp đỡ phải nhớ ơn,
Ai gieo oán cũng chớ buồn,
Không thấy ai là kẻ thù,
Chỉ có người chưa thông cảm.
Sống ở đời khi ta khốn khó mà gặp được người ân cần giúp đỡ thì dù việc
lớn hay nhỏ ta cũng phải khắc ghi, đến khi có dịp phải đền ơn đáp nghĩa. Trong
cuộc sống thường người thương thì ít mà kẻ oán lại nhiều. Tuy nhiên, khi gặp
việc xấu các em cũng không nên oán giận vì đó là nhân của thù hằn vay trả không
có ngày thôi dứt.
Hay
trách móc, giận hờn là hạnh của tất cả phàm phu. Chúng ta là người có ý thức,
có hiểu biết nhờ giàu lòng từ bi nên không bao giờ có những tâm niệm nóng giận,
oán hờn, thù ghét. Đức Phật ngày xưa do không giận, không hờn, không oán, không
ghét dù đã bị người hãm hại nên không thấy ai là kẻ thù mà chỉ có người chưa
thông cảm với nhau. Chẳng những chúng ta không thù hằn, oán giận mà còn vui vẻ
thương yêu mọi người trong sự bình đẳng.
Cho và nhận phải biết rõ,
San sẻ người không mong trả.
Cái gì ta ăn cũng hết nhưng nếu cho lại còn, cũng giống như người có
tiền gửi vào ngân hàng đến khi cần xài thì lại rút ra. Chúng ta san sẻ hay giúp
đỡ người khi cần thiết nhưng không mong họ đền trả, bởi mong mỏi mà không được
như ý thì ta sẽ càng thêm khổ đau hơn.
Không trách móc, không giận hờn,
Nhẫn nhịn nhường trong vui vẻ.
Biết cảm thông và tha thứ,
Bằng tình người trong cuộc sống.
Trong
cuộc sống ai cũng có thể phạm sai lầm, chỉ nhiều hay ít mà thôi. Người có hiểu
biết chân chính lúc nào cũng biết cảm thông và tha thứ. Cha mẹ mà không biết
tha thứ cho con thì làm sao con cái sống được? Vợ chồng không biết tha thứ cho
nhau thì làm sao sống trọn vẹn và lâu dài? Người biết cảm thông và tha thứ là
người có lòng bao dung và độ lượng, luôn đem niềm vui đến cho tất cả mọi người.
Không cậy quyền, ỷ thế lực,
Tin nhân quả, biết làm lành.
Tất cả mọi mọi hiện tượng, sự vật trong bầu vũ trụ bao la này đều chịu
sự chi phối của nhân quả, nói cho đủ là nhân-duyên-quả. Vậy nhân quả là gì? “Nhân”
là nguyên nhân, “quả” là kết quả. “Nhân” là mầm sống, “quả” là hạt hay trái do
mầm ấy phát sinh. Nhân và quả là hai trạng thái tiếp nối nhau, tương quan mật
thiết với nhau và nương vào nhau mà có. Cho nên, cái này sinh thì cái kia sinh,
cái này diệt thì cái kia diệt.
Một
nhân không thể sinh ra quả nên tất cả mọi sự vật trong vũ trụ đều do nhiều nhân
duyên hợp lại mà hình thành. Do đó, không có một nhân nào mà tác thành ra kết
quả khi không có sự trợ duyên của nhiều nhân khác. Chúng ta có thể nói hạt lúa
sinh ra cây lúa, nhưng trên thực tế hạt lúa chẳng sinh ra được gì nếu để nó nơi
thiếu không khí, thiếu ánh sáng, thiếu đất-nước và nhân công.
Đạo
lý nhân quả mang tính cách của 3 thời là quá khứ, hiện tại và vị lai. Khi ta
gieo nhân thì phải trải qua một thời
gian nhất định nào đó mới trổ ra kết quả, nhanh hay chậm là tuỳ theo duyên phụ
thuộc. Nhân nào quả nấy, hay còn gọi là hiện báo, tức gieo nhân liền gặt quả, như
người đói bụng ăn cơm liền no. Đó là nhân quả hiện tiền, ta vừa gieo nhân là có
kết quả. Loại hình nhân quả thứ hai là khi gieo nhân phải chờ một thời gian
ngắn mới cho ra kết quả. Loại hình nhân quả thứ ba là khi gieo nhân phải chờ
một thời gian dài kết quả mới trổ ra.
Ta
lấy thí dụ như cùng gieo giống trong một ngày với 3 loại khác nhau là lúa, mía
và xoài. Lúa thì trong vòng 3 tháng đến 6 tháng đã có thể thu hoạch được. Mía
thì phải từ 6 tháng đến một năm. Xoài thì phải từ 2 năm đến 4 năm mới cho ra
trái. Do đó, nhân quả không cố định mà có thể thay đổi được, tuỳ theo sự làm
thiện và tu tập của mỗi người mà có thể thay đổi chuyển quả xấu.
Thế
gian này có rất nhiều người trẻ được sinh ra trong gia đình có địa vị cao quý
nhưng không biết trân trọng mà hay vênh váo tự đắc, coi ông trời bằng hạt tiêu.
Chúng tiêu xài hoang phí, coi thường luật pháp, ngang nhiên bẻ cong chân lý,
sống ỷ lại vào cha mẹ có chức quyền. Khi chúng phạm luật hoặc gây tạo lỗi lầm
thì cha mẹ lại ngang nhiên bênh vực, xử lý ép kẻ dưới để tiếp tay giúp chúng
trở thành ung nhọt của xã hội. Các em còn trẻ đã biết tin nhân quả và biết làm
lành lánh dữ, không ỷ lại vào thế lực của người thân thì sẽ ngày càng hoàn
thiện được nhân cách của chính mình.
Luôn kính Phật, quý trọng Tăng,
Siêng học hỏi, năng thực hành.
Chúng
ta kính Phật để được học Phật, học Phật để được thành Phật mà cứu độ tất cả
chúng sinh. Song, muốn thành Phật ta phải học thành người. Đó là ta biết sống
có ý thức trách nhiệm cao đối bản thân, gia đình và xã hội. Đạo Phật không dạy
chúng ta trốn tránh cuộc đời mà còn khuyến khích chúng ta can đảm, dũng mãnh
đối diện với thực tế cuộc sống; dùng trí tuệ và từ bi để chuyễn hoá nỗi khổ,
niềm đau thành an vui, hạnh phúc.
Tăng
là những người thừa kế sự nghiệp của đức Phật, sống đời đơn giản đạm bạc, vừa
học vừa tu, vừa hướng dẫn lại cho tất cả mọi người. Ai có đầy đủ phước duyên
mới gặp được Phật pháp qua sự hướng dẫn của chư Tăng ni. Kính trọng chư Tăng là
thể hiện lòng biết ơn sâu sắc cũng như công ơn của cha mẹ không gì có thể sánh
bằng. Nhờ vậy, các em có cơ hội được học hỏi những điều hay lẽ phải mà biết
cách áp dụng vào đời sống hằng ngày để sống đời bình yên, hạnh phúc.
Trên
đời này luôn có hai hạng Bồ tát là Bồ tát xuất gia và Bồ tát tại gia. Hai hạng
Bồ tát này luôn có mặt khắp mọi nơi trong cõi nhân gian để đem niềm vui đến với
mọi người và sẵn sàng sẻ chia những nỗi khổ, niềm đau của tha nhân. Bồ tát lúc
nào cũng thương yêu tất cả chúng sinh bình đẳng bằng trái tim hiểu biết nên
không bao giờ phân biệt người thân hay kẻ thù. Chính vì vậy, trong số người đời
ai có lòng từ bi, có trí tuệ và luôn đóng góp, giúp đỡ, sẻ chia, làm được những
việc khó làm thì ta biết họ chính là những Bồ tát thị hiện.
Người
xuất gia có thực phẩm hàng ngày và được yên ổn tu hành thì phải nhớ ơn những
người đã tạo ra thực phẩm, nhớ ơn người giữ an ninh xã hội và nhớ ơn đàn na tín
thí đã nhín ăn bớt mặc đóng góp, hộ trì giúp chư Tăng ni an ổn tu hành để chuyển
hoá phiền não tham-sân-si, trên cầu quả Phật, dưới cứu độ tất cả chúng sinh.
Các
vị Bồ tát đi vào đời dưới nhiều hình thức xuất gia và tại gia vì đã phát nguyện
thành tựu Phật đạo bằng con đường hành Bồ tát đạo, các vị nguyện sanh lại cuộc
đời để dấn thân đóng góp và làm việc với nhau một cách nhịp nhàng. Có vị là bậc
chân tu thạc đức, có vị làm vua, làm tướng, làm giám đốc, làm người nữ hay người
nam với đủ mọi ngành nghề để phục vụ nhân loại. Hai chúng Bồ tát xuất gia và Bồ
tát tại gia hợp tác với nhau mật thiết thì Phật sự dễ dàng thành tựu theo chiều
hướng tốt đẹp.
Chúng
xuất gia chuyên học hỏi tu tập, thuyết pháp giảng Kinh, xây dựng con người đạo
đức tâm linh. Chúng tại gia thì hộ trì Tam bảo và cùng chúng xuất gia tu tập
chuyển hoá, hỗ trợ cho nhau. Hai chúng tại gia và xuất gia phải biết cách hợp
tác với nhau để làm lợi ích cho đời, nhưng đều phải có tu tập mới chuyển hoá được
nỗi khổ, niềm đau thành an vui, hạnh phúc. Vì vậy, các vị Bồ tát tuỳ theo tâm
nguyện mà làm một nhà sư, một thủ tướng, một giám đốc, làm người nam hay nữ,
làm kẻ trồng trọt hoa màu hoặc kinh doanh mua bán để hỗ trợ cho nhau thành tựu
Phật pháp.
Từ
đó, giới cư sĩ tại gia hộ trì Chánh pháp giúp Tam bảo trường tồn ở thế gian và
duy trì giống nòi nhân loại. Chúng xuất gia giữ gìn Chánh pháp và tu tập làm
gương cho nhân thế, vừa học vừa tu để giáo hóa độ sinh, làm gương sáng cho cuộc
đời giúp mọi người thoát ra biển khổ sông mê để làm người có ích.
Tấm gương sáng của người xuất gia là không kẹt vào danh vọng lợi dưỡng,
không dính mắc tham đắm tiền bạc và sự cung kính của mọi người. Họ là người tu
theo hạnh giác ngộ, giải thoát nên cần phải “muốn ít biết đủ”, sống đời đơn
giản đạm bạc. Cả hai hạng Bồ tát xuất gia lẫn tại gia luôn có tấm lòng từ bi
rộng lớn nên lúc nào cũng sống bằng trái tim hiểu biết mà tuỳ duyên làm lợi ích
cho nhân loại.
Sống thương yêu người bình đẳng,
Bằng
trái tim có hiểu biết.
Các em là
những người tại gia sống trong gia đình và xã hội cũng cần phải có ý thức trách
nhiệm, khi còn nhỏ thì nghe lời cha mẹ chỉ dạy, đến học đường thì vâng lời thầy
cô giáo, siêng năng chăm chỉ học, đến khi lớn khôn chọn cho mình một nghề
nghiệp chân chính để nuôi sống bản thân, gia đình và đóng góp lợi ích xã hội
bằng trái tim yêu thương và hiểu biết.
Phàm làm người ai cũng tìm kiếm hạnh phúc cho
thể xác lẫn tinh thần, nhưng muốn tìm về cội nguồn của an lạc thì phải tìm hiểu
xem Phật là ai? Phật có phải là một
đấng thần linh, thượng đế ban phước giáng hoạ như nhiều người thường lầm tưởng
hay không? Hoặc Phật là một nhân vật huyền thoại không có thật?
Phật là danh từ chung, nói cho đủ là Phật đà, nói gọn lại là Phật. Phật
là vị thầy chỉ đường hướng dẫn cho chúng ta biết được những điều hay lẽ phải,
nên hư, tốt xấu trong cuộc đời; còn làm được hay không là do chúng ta quyết
định. Phật là người giác ngộ, là người tỉnh thức, là người thấy biết đúng như
thật, là người đã vượt qua vòng luân hồi sinh tử, là bậc mô phạm vĩ đại, là nhà
đạo đức giáo dục tâm linh có một không hai trên thế gian này.
Trước khi thành Phật Ngài là một hoàng thái tử chuẩn bị kế thừa ngôi
vua. Dù có vợ đẹp con xinh, có cung vàng điện ngọc, có thần dân thiên hạ, có
tất cả mọi lạc thú trên đời nhưng vì ý thức được sự khổ đau của nhân loại khi
ai cũng phải sinh-già-bệnh-chết nên Ngài quyết định đi tu và cuối cùng đã tìm
ra phương pháp thoát khỏi khổ đau sinh tử. Điểm đặc biệt ở đây là đức Phật cũng
là một con người bằng xương bằng thịt giống như tất cả mọi người. Ngài cũng
được sinh ra từ bụng mẹ, khi lớn lên cũng có vợ có con nhưng Ngài đã xuất gia
tu hành và chứng đạo vô thượng Chánh Đẳng Giác.
Các em khi chưa bước vào đời như người
đứng trước ngã tư đường không biết chọn hướng đi nào cho đúng. Để xác định đúng
phương hướng các em phải biết rõ mục đích sau khi có nghiệm xét chín chắn, rõ
ràng.
Giáo lý đạo Phật có 3 mục đích:
_ Mục đích thứ nhất: Sống làm người hay chư thiên các
cõi trời có nhân cách đạo đức tốt; sống thương yêu, giúp đỡ mọi người nhờ giữ 5
Giới và tu 10 điều thiện lành, tốt đẹp.
_ Mục đích thứ hai: Nghe lời
Phật dạy hàng Thanh văn tự tu giải thoát; hoặc hàng Duyên giác thấy được lý vô
thường của vạn vật nhờ quán 12 nhân duyên mà được giác ngộ, giải thoát.
_ Mục đích thứ ba: Hành Bồ tát
đạo cùng chia vui, sớt khổ với tất cả mọi người; tự giác, giác tha và giác hạnh
viên mãn thành Phật.
Nhưng chúng ta chia vui với mọi người như
thế nào? Ta sống làm sao để những gì mình biết được, học được và làm được có
lợi ích cho nhiều người mà không làm tổn hại cho ai. Phật pháp là chiếc thuyền
vững chắc đưa con người qua biển khổ sông mê bằng sự trải nghiệm thực tế của
các Thánh nhân. Giáo lý đạo Phật giúp các em có được một nhân cách sống thiện lành, tốt đẹp chỉ với 3 câu châm ngôn đơn giản và thiết thực:
_ Em luôn cung kính và tưởng nhớ Phật.
_ Em luôn thương yêu, kính mến ông bà cha mẹ và
cùng vui vẻ, thuận thảo với anh chị em.
_ Em luôn thương người và vật.
Cách nay gần 3000 năm, tại đất nước Ấn Độ có một vị Hoàng thái tử tên là
Sĩ Đạt Ta, cha là vua Tịnh Phạn, mẹ là hoàng hậu Ma Da. Ngài đã đi ngược lại
các truyền thống xa xưa luôn cho rằng có đấng tối cao ban phước giáng họa, ai
theo sẽ được lên thiên đàng, ai không theo sẽ bị đọa địa ngục.
Ngài
đã mở ra trang sử mới, một trang sử huy hoàng nhất trong lịch sử nhân loại chưa
từng có từ trước đến nay. Ngài đã đem lại quyền làm chủ của kiếp người, con
người không còn lệ thuộc vào đấng thần linh, thượng đế, nếu có thì chỉ là
thượng đế tối cao của chính mình, mình làm lành được hưởng phước, mình làm ác
chịu khổ đau.
Ngài cũng là một con người giống như tất cả mọi người nhưng Ngài đã luôn
sống và làm việc phục vụ vì lợi ích chúng sinh mà không tham đắm, dính mắc như
tất cả mọi người trên thế gian này. Về ý nghĩa lịch sử Phật là một con người,
về mặt tâm linh Phật là tính biết sáng suốt ngay nơi thân của tất cả chúng
sinh. Ngài đã nói lên một câu tuyên ngôn bất hữu được lưu truyền mãi muôn đời
mà tất cả chúng ta ai ai cũng có phần:
“Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành”.
Các
em ai cũng có khả năng thành Phật, ai cũng có tính biết sáng suốt thường hằng,
chỉ vì các em chẳng chịu thừa nhận nên mãi sống trong đau khổ lầm mê. Vậy các
em thích mê hay thích ngộ? Khi mê ta là chúng sinh, khi giác thì Phật hiện
tiền. Cái biết này lúc nào cũng thường hằng, như người ngủ ban đêm không có đèn
với tay ra sau tìm chiếc gối. Vậy cái gì biết tìm chiếc gối? Đó là cái biết
nương nơi mắt thì thấy biết rõ ràng không lầm lẫn, nương nơi tai thì nghe rõ
các tiếng mà không chạy theo âm thanh nào, mũi-lưỡi-thân-ý cũng lại như thế.
Các em luôn biết cung kính và tưởng nhớ
Phật là điều không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày. Chúng ta cung kính để
học hạnh từ bi của Ngài với tinh thần vô ngã, vị tha giúp con người sống với
nhau bằng tình thương yêu và hiểu biết, dấn thân và phục vụ, bao dung và tha thứ,
cảm thông và chia sẻ với nỗi khổ, niềm đau của chúng sinh.
Các em tưởng nhớ Phật để biết mình cũng có
tính giác sáng suốt, thanh tịnh nên không si mê, lầm lạc mà gây đau khổ cho
người và vật. Nhờ cung kính và tưởng nhớ Phật các em sẽ thấy tinh thần bình
đẳng của đạo Phật trong việc đối nhân xử thế để luôn tìm cách đem an vui, hạnh
phúc đến cho nhiều người bằng trái tim yêu thương và hiểu biết.
Ở Ấn Độ có hoàng thái tử giác ngộ đi tu
thành Phật. Ở Việt Nam chúng ta có đức vua Trần Nhân Tông giác ngộ đi tu thành
Tổ, gọi là Phật hoàng Trần Nhân Tông.
Thiền sư Trúc Lâm đại đầu đà Phật hoàng Trần
Nhân Tông đã hướng dẫn người xuất gia tu hạnh Bồ tát đạo cho đến khi nào thành
Phật viên mãn mới thôi; với người cư sĩ tại gia ngài dạy nên gìn giữ 5 điều đạo
đức và tu 10 điều thiện lành, phá bỏ các tập tục mê tín có tính cách làm hại
cho dân chúng; nhờ vậy mà mọi người biết cách làm chủ bản thân, ý suy nghĩ điều
tốt rồi phát xuất ra lời nói chân thật mà hành động lợi ích cho gia đình và xã
hội, biết tin sâu nhân quả, làm lành lánh dữ và sống yêu thương đùm bọc, giúp
đỡ lẫn nhau bằng trái tim hiểu biết.
Phật giáo đời Trần là một nét son vàng chiếu
sáng giúp cho dân chúng cơm no áo ấm, bình yên, an vui và hạnh phúc; khơi lại
tinh thần dân tộc làm chủ đất nước, đánh đuổi quân xâm lược ngoại bang, góp
phần giữ gìn an ninh bờ cõi trọn vẹn cho đến ngày hôm nay.
