Nhẹ Gánh Lo Âu

NHẸ GÁNH
LO ÂU

Hòa
thượng Sri Dhammananda – Phạm Kim Khánh dịch Việt

Bạn
có lo âu không? Bạn có cảm thấy khốn khổ không? Nếu có,
hãy chăm chú đọc quyển sách nhỏ nầy. Những dòng chữ sau
đây đã được viết ra cho bạn và cho những ai còn mãi lo
âu về những điều không đáng lo – lo suốt đời, lo đến
chết!

Lo
âu và khốn khổ là cặp tệ hại luôn luôn đi song với nhau
như hai con bài trùng. Cả hai tệ hại này cùng sống và cùng
chết với nhau, trên thế gian này. Nếu bạn lo âu, ắt bạn
cảm thấy khốn khổ. Nếu bạn cảm thấy khốn khổ, ắt
bạn lo âu. Chúng ta phải đối phó với những sự kiện của
đời sống, phải đương đầu với những diễn tiến khác
nhau của kiếp nhơn sinh. Mặc dầu không thể lẩn tránh chúng,
ta không nên để cho cặp tệ hại lo âu và khốn khổ tràn
ngập và khắc phục ta. Trái lại, phải khắc phục chúng,
và ta có đủ khả năng để làm việc này. Điều cần thiết
là phải hướng dẫn thích đáng mọi cố gắng, mọi quyết
tâm và kiên nhẫn của chúng ta. Nếu hiểu biết sự vật một
cách chơn chánh, và thận trọng áp dụng trí não thông minh
mẫn và sáng suốt của chúng ta vào mọi việc làm ắt chúng
ta có thể chế ngự được những cảm xúc và thoát ra khỏi
mọi lo âu và khốn khổ.

Những
mối lo âu của ta là con đẻ của chính ta. Chính tự ta tạo
nó trong tâm, vì không đủ khả năng, hay vì thất bại, không
hiểu được và không ước lượng được trọn vẹn những
cảm xúc ít nhiều vị kỷ của ta và vì ta lượng định quá
đáng hay sai lạc phẩm giá của sự vật. Nếu chúng ta có
thể nhìn sự vật đúng trong bối cảnh của sự vật, và
thấy rằng không có gì là trường tồn vĩnh cửu, không có
gì tồn tại vững bền trong thế gian nầy và tự ngã của
chúng ta chỉ là trí tưởng tượng hoang dại, chạy loạn trong
cái tâm không kềm chế, như một tuấn mã bất kham, ta sẽ
còn đi một đoạn đường dài, dài dẳng, để tìm ra phương
thức khả dĩ tận diệt chứng bịnh lo âu và khốn khổ. Chúng
ta phải tự trau dồi tâm trí, tự quên mình, để dấn thân
vào những công tác phục vụ nhơn loại và để trở nên người
hữu ích cho nhơn quần xã hội. Đó là một trong những đường
lối mà, noi theo đó chúng ta có thể tìm đến an tịnh và
hạnh phúc thật sự.

Nhiều
người có những ham muốn và những khát vọng, những lo âu
và sợ sệt mà chính họ cũng cảm thấy hổ thẹn, không dám
nhận, dầu là âm thầm tự nhận trong lòng. Họ không biết
làm thế nào để cho những cảm xúc ấy trở nên cao thượng
hơn. Tuy nhiên, những xúc động ấy có một năng lực. Dầu
họ làm cách nào để đè nén, dồn ép và che đậy, nó cũng
tìm lối thoát và khi thoát ra, làm xáo trộn guồng máy cơ
thể vật chất này và gây nên những chứng bịnh kinh niên.
Ta có thể sửa đổi những điều ấy bằng các phương pháp
tham thiền thích ứng, tức chế ngự cái tâm, bởi vì một
tâm hồn buông lung là nguyên nhân chánh tạo nên những lo âu
tương trợ.

Bất
luận lúc nào mà bạn lo âu trong lòng, chớ nên phô trương
gương mặt phiền muộn của bạn trước tất cả mọi người.
Chỉ nên tâm sự với những ai thật sự có thể giúp bạn.
Trong lúc khó khăn mà bạn phải trải qua trên đường đời,
nếu bạn có thể luôn luôn giữ được nụ cười trầm tĩnh
thì quả thật là tốt đẹp. Điều này không phải là quá
khó nếu ta thật sự cố gắng. Nhiều thanh niên quá đổi
lo âu phiền muộn khi mất tình thương của người bạn gái.
Trong những hoàn cảnh bất mãn và thất vọng tương tợ vài
người nghĩ đến quyên sinh tánh mạng, có người phải loạn
trí, phần lớn tự thấy khốn khổ vô cùng. Tất cả những
bất hạnh ấy đều do nơi sự kém hiểu biết về bản chất
thật sự của đời sống. Dầu sao đi nữa, chúng ta không
thể tránh những cảnh chia ly xa biệt. Ta có thể phân lìa
nhau từ buổi đầu, có thể ở đoạn giữa, hoặc nữa, vào
lúc cuối cùng của cuộc đời, nhưng chắc chắn không thể
tránh. Khi những sự kiện như vậy xảy ra, ta phải cố gắng
tìm hiểu nguyên nhân tại sao. Nếu cảnh biệt ly ấy vượt
ra ngoài khả năng kiểm soát của ta, hãy có đủ can đảm
chịu đựng và hãy nhận định rằng đó là bản chất của
đời sống.

“Bất
luận nơi nào mà sợ hãi phát sanh, nó chỉ phát sanh ở hạng
điên cuồng, không phát sanh đến người trí”, Đức Phật
dạy như vậy.

Sợ
hãi chỉ là một trạng thái tâm. Trạng thái tâm của ta phải
được kiểm soát và hướng dẫn. Dùng nó một cách tiêu cực
ắt có sợ sệt. Được dùng một cách tích cực, nó sẽ đem
lại hi vọng và cho ta những lý tưởng trong đời sống. Và
dùng nó như thế nào là hoàn toàn do ta quyết định. Mỗi
người đều có khả năng kiểm soát tâm. Chỉ có một việc
mà con người có thể kiểm soát được một cách tuyệt đối,
đó là tư tưởng của mình. Sự kiện này – cùng với sự
kiện xác thực khác là tất cả những gì mà con người tạo
nên đều phải bắt đầu trong tư tưởng – đưa ta xích lại
gần nguyên tắc theo đó ta có thể khắc phục tính sợ sệt.

Khi
được một sinh viên hỏi về phương pháp hữu hiệu nhức
để chế ngự cái tâm, một nhà cơ thể học trứ danh người
Anh trả lời: “Hãy cố gắng làm điều gì cho một người
nào”.

Chàng
sinh viên lấy làm ngạc nhiên với câu giải đáp có vẽ bí
ẩn ấy và xin giáo sư rọi sáng thêm vấn đề.

“Bạn
không thể có hai loại tư tưởng trái ngược nhau cùng một
lúc”, vị giáo sư giải thích, “những tư tưởng này sẽ xua
đuổi các tư tưởng kia. Thí dụ như nếu tâm của bạn hoàn
toàn chăm chú vào việc giúp đỡ người khác mà không mảy
may vụ lợi thì cùng lúc ấy bạn không thể sợ sệt”.

“Sự
lo âu làm cạn giòng máu trong cơ thể, sớm hơn là tuổi già”.
Càng ít sợ hãi, ít lo âu và phiền muộn, sức khoẻ và tuổi
thọ càng được bảo tồn tốt đẹp. Mãi mãi sợ sệt và
không ngừng lo âu là kẻ thù tệ hại nhất cho cơ thể con
người. Nó làm xáo trộn hoạt động bình thường của cơ
thể.

Nếu
bạn biết làm vui lòng người khác, bạn sẽ có một gương
mặt luôn luôn tươi tỉnh. Đó là vì bạn không để cho những
lo âu phát sanh trong lòng.

Tiếng
gọi của thiên nhiên

Để
thành đạt các lợi ích vật chất, con người hiện đại
không lắng tai nghe tiếng gọi của thiên nhiên. Hoạt động
tinh thần của con người hiện mãi chăm chú mơ tưởng hạnh
phúc tương lai mà lãng quên nhu cầu thiết yếu của cơ thể
vật chất, và hoàn toàn không nghĩ đến giá trị thực tiễn
của khoảnh khắc hiện tại. Tác phong phản thiên nhiên của
nhân loại ngày nay là hậu quả tức khắc của những quan
niệm sai lạc về trật tự thế gian, về kiếp nhân sinh, và
về mục tiêu tối hậu của đời sống. Đó là nguyên nhân
của tất cả mọi bất mãn, mọi lo âu, sợ sệt, và mọi
hoàn cảnh bất ổn của thời hiện đại. Người thật sựmong muốn hoà bình phải giữ mình, không để làm xáo trộn
tự do của kẻ khác. Tìm hạnh phúc cho mình bằng cách làm
xáo trộn người khác quả thật là phương pháp sai lạc!

“Bạn
có thể làm cho vài người mãi mãi thất vọng, và làm cho
tất cả mọi người thất vọng vài hôm, nhưng bạn không
thể làm cho tất cả mọi người mãi mãi thất vọng”. (Abraham
Lincoln)

Nếu
con người hung bạo và tội lỗi mãi mãi sống ngược lại
với định luật thiên nhiên, định luật vũ trụ, con người
sẽ làm ô nhiễm toàn thể bầu không khí bằng những hành
động, lời nói và tư tưởng của mình. Hậu quả dĩ nhiên
của hành động và tư tưởng sai lạc tương tợ là thiên
nhiên không thể tạo nên những gì mà con người cần phải
có để sống, trong lúc ấy con người có thể phải đương
đầu với những truyền nhiễm và những loại thiên tai vô
cùng nguy hại.

Ngược
lại, nếu con người có một nếp sống thích ứng với định
luật thiên nhiên và trật tự vũ trụ, nếu con người có
một lối sống chơn chánh, thanh lọc bầu không khí bằng những
công đức, bằng phẩm hạnh thanh cao và rải tâm từ của
mình bủa rộng, bao trùm tất cả chúng sanh, ắt con người
sẽ thay đổi bầu khí quyển để đem lại hậu quả tốt
đẹp cho hạnh phúc nhơn loại.

Bạn
có thể là một người tân tiến rất bận rộn. Nhưng chớ
quên bỏ ra vài phút trong ngày để đọc những trang sách có
giá trị. Thói quen này sẽ giải khuây, giúp bạn quên đi những
mối lo âu, và cùng lúc, giúp bạn trau dồi tâm trí. Trong khi
ấy, cũng nên nhớ rằng bạn có một tôn giáo. Tôn giáo phục
vụ bạn, đem lợi ích đến bạn. Như vậy, chính bổn phận
của bạn là suy tư về tôn giáo của mình và dành vài phút
trong ngày để thực hành những công việ có tánh cách tôn
giáo, hợp theo lẽ đạo.

Sức
khoẻ tâm linh và những khuynh hướng tội lỗi

Về
phương diện sức khoẻ, không phải lao phổi hay ung thư là
những chứng bịnh tai hại nhứt của thời đại chúng ta.
Hiện nay, bịnh lao phổi hình như đã được kiểm soát và
cũng có nhiều hi vọng rằng trong một tương lai không xa người
ta sẽ tìm ra phương thức trị liệu cho bịnh ung thư. Trong
thực tế, mối nguy cơ quan trọng nhứt ngày nay là sự tăng
trưởng mau chóng của những chứng bịnh thuộc về thần kinh
và trí não. Ngoài ra còn nhiều người, tuy thường không được
xem là bịnh nhưng rất cần, và hơn ai hết, phải được chữa
trị.

Người
ta có thể hỏi tại sao những phần tử tội lỗi trong xã
hội lại được nêu lên đây cùng một lúc với các bịnh
thần kinh. Một trong những hậu quả tích cực và sâu xa nhứt,
dồn ép trực tiếp trong công trình khảo cứu của Freud là
sự nhìn nhận rằng những người gây tội ác và phạm pháp
là những người bịnh về tinh thần, cần phải được chữa
trị hơn là hành phạt. Chính cái nhìn phóng khoáng vào vấn
đề như thế ấy phải đặt nền tảng cho tất cả mọi cải
cách xã hội “cấp tiến”, và mở đường dẫn lối đến phương
pháp cải thiện, làm cho xấu trở nên tốt, hơn là trả thù.

Hãy
biết người láng giềng của bạn

Chúng
ta không bao giờ thấy những người khác sống như thế nào.
Chúng ta cũng có thể không biết gì về đời sống của những
người không cùng một giai cấp xã hội với chúng ta, hoặc
kém hơn, hoặc giàu có sang trọng hơn ta. Nếu ta khoẻ mạnh,
ta không thể biết được bịnh hoạn là như thế nào, và
nếu là người ươn yếu tật nguyền, ta sẽ không hiểu được
năng lực của người dồi dào sức khoẻ ra sao.

Vì
thiếu kinh nghiệm nên ta quá khắt khe, kém khoan hồng. Đức
quảng đại khoan dung chỉ phát sanh do sự hiểu biết. Và nếu
không có kinh nghiệm, ắt chúng ta không thể hiểu biết. Do
đó, nên có nhiều kinh nghiệm, kinh nghiệm về mọi phương
diện của đời sống, nhứt là nên đi lại đó đây để
mở rộng tầm mắt, nhưng không nên luôn luôn dùng những phương
tiện dồi dào tiện nghi nhứt.

Hạnh
phúc con người

Đức
Phật dạy rằng tất cả bất hạnh của con người đều phát
sanh từ sự ham muốn lầm lạc, muốn những thú vui mà tiền
của mua được, muốn nhiều quyền thế hơn kẻ khác, và quan
trọng hơn tất cả, muốn tiếp tục mãi mãi sống sau khi chết.
Chính vì ham muốn những điều này mà con người trở nên
vị kỷ, bởi nó làm cho con người chỉ nghĩ đến riêng mình,
chỉ muốn cho riêng mình, và không để ý lo nghĩ đến những
gì có thể xảy đến người khác. Và, bởi vì không thể
thành đạt tất cả những gì mình mong muốn, con người luôn
luôn lo âu và bất toại nguyện. Phương pháp duy nhất để
tránh tình trạng bất ổn này là phải thoát ra khỏi nguyên
nhân sanh ra nó, tức vượt qua khỏi mọi ham muốn. Điều này
rất khó làm. Nhưng, ai đã thành tựu viên mãn sẽ đạt đến
trạng thái toàn hảo và an tịnh.

Không
phải chúng ta thỏa thích thọ hưởng những thú vui mà chính
thú vui chế ngự, khắc phục chúng ta, bắt chúng ta làm nô
lệ cho nó. Để mưu tìm thú vui, chúng ta không ngừng lo âu
và luôn luôn tiêu hao năng lực. Trong thế gian luôn luôn biến
đổi này chúng ta thống khổ nhiều hơn là thỏa thích thọ
hưởng khi chạy theo, rượt bắt các thú vui.

Thời
gian sẽ hàn gắn các vết thương

Phiền
não trôi qua. Điều gì làm cho bạn đau xót rơi lụy hôm nay
sẽ sớm lùi vào dĩ vãng và biến tan trong quên lãng. Bạn
có thể sẽ còn nhớ rằng bạn đã có khóc, nhưng chắc bạn
sẽ không còn nhớ mãi điều gì đã làm bạn khóc. Chúng ta
đang trưởng thành, và chúng ta đang trải qua một kiếp sống.
Nếu tại sao thao thức suốt đêm trường để than khóc một
biến cố bất hạnh xảy đến ngày hôm trước, hay tại sao
ôm ấp một mối hận thù đối với người nào và tại sao
tiếp tục để cho những tư tưởng tương tợ tự do gây xáo
trộn trong tâm. Chúng ta có thể bị cơn giận dữ lôi cuốn
đi xa và về sau lấy làm kinh ngạc thấy rằng chính ta là
người nổi giận. Đã ngạc nhiên, ắt chúng ta có thể nhận
thức rằng chúng ta đã phung phí biết bao thì giờ và năng
lực, rằng chúng ta đã tự tạo cho mình bao nhiêu bất hạnh,
trong lúc mà ta có thể chận đứng nó và bắt đầu nghĩ đến
việc khác.

Dầu
phiền não như thế nào, dầu lo âu sầu muộn ra sao, thời
gian sẽ gắn liền những vết thương. Nhưng, trong hiện tại,
chắc chắn phải có một điều nào mà ta có thể làm được
cấp thời để khỏi bị tổn thương. Tại sao chúng ta lại
để cho người khác và phiền não làm giảm suy năng lực và
làm cho ta bất hạnh? Câu giải đáp là, lẽ dĩ nhiên, không
phải người khác và phiền não mà chính ta đã làm cho ta bất
hạnh.

Bạn
có thể gặp một vài bực dọc trong sở hay ở một nơi nào
khác mà bạn làm việc, không nên mang theo, hay kéo dài những
bực dọc ấy về đến nhà và như vậy tạo không khí nặng
nề trong gia đình.

Bạn
phải nhận thức rằng có một phương thuốc trị liệu hay
một phương cách để chấm dứt những vấn đề phiền phức
ấy. Đó là phải thoát ra khỏi những ham muốn ích kỷ và
vô trật tự của chúng ta và tận diệt mọi hình thức hỗn
loạn và vô minh.

Mỗi
khi ta không tìm ra giải pháp cho một vấn đề, thường ta
có khuynh hướng tìm nơi để đổ lỗi, một người nào mà
ta có thể trút hết gánh nặng tội lỗi. Chúng ta không sẵn
sàng chấp nhận những thiếu kém của mình. Chúng ta cảm thấy
rằng đổ lỗi cho người khác và nuôi dưỡng mối căm thù
là dễ dàng hơn. Trong thực tế vài người trong chúng ta đã
làm như vậy. Đó là thái độ hoàn toàn sai lạc. Không nên
phiền hà hay giận dỗi ai khác. Chúng ta phải hết sức cố
gắng, tận dụng khả năng, và trầm tĩnh giải quyết những
vấn đề của chúng ta, phải sẵn sàng đối phó với bất
luận khó khăn nào mà ta gặp phải trên đường đời.

Hạnh
phúc và chủ thuyết vật chất

Nhiều
người lầm tưởng rằng họ có thể giải quyết tất cả
mọi vấn đề nếu có tiền, nhưng họ không nhận thức rằng
chính tiền của và sự nghiệp cũng mang theo những vấn đề
của nó. Riêng “tiền của” không thể giải quyết tất cả
mọi khó khăn.

Nhiều
người không bao giờ biết như vậy, và xuyên qua suốt kiếp
sống họ tận dụng mọi năng lực để cố gắng tích tụ
“điều này” và “vật nọ”. Đến khi đã đạt được rồi
họ cảm thấy rằng bao nhiêu đó cũng chưa làm họ thỏa mãn,
mà còn phải tích tụ thêm nữa những “điều này” và những
“vật nọ” khác. Trong thực tế, càng được nhiều họ càng
muốn có thêm và như thế không bao giờ họ an vui hay biết
là đủ.

Khi
ta đánh mất một vật gì, lời khuyên sau đâu sẽ đem đến
ta một niềm an ủi lạ thường:

“Đừng
nói rằng cái này là của anh, và cái kia của tôi,
Chỉ
nói cái này đến với anh, cái kia với tôi.
Như
vậy chúng ta có thể không luyến tiếc cái ánh sáng đang phai
mờ.
Của
tất cả những vật rực rỡ vinh quang mà nay không còn nữa”.

Tài
sản không phải là cái gì để ta giấu cất một nơi rồi
khát khao tìm thêm nữa. Nó phải là cái gì để ta sử dụng
hầu đem lại an lành, cho ta và cho kẻ khác. Nếu bạn trải
qua suốt thời gian của mình để bám bíu vào tài sản sự
nghiệm mà không nghĩ đến bổn phận đối với quốc gia,
với đồng bào và tôn giáo của bạn, có thể một ngày kia,
khi đến lúc, bạn sẽ phải ra đi với tâm hồn đầy lo âu
sợ sệt và bỏ lại tất cả trên thế gian này. Bạn sẽ
không thể thọ hưởng tài sản mà bạn đã khó nhọc dành
dụm.

Hi
vọng có được tiền của và lợi lộc bằng cách cờ bạc
cũng giống như đứng ngoài trời và mong có những đám mây
che nắng. Trong khi ấy, mưu tìm tiến bộ và thịnh vượng
bằng cách chuyên cần làm việc thì giống như xây cất nhà
cửa kiên cố để đỡ nắng che mưa.

“Tài
sản sự nghiệp sẽ ở lại sau khi bạn ra đi. Thân bằng và
quyến thuộc sẽ đưa bạn đến phần mộ. Nhưng, chỉ có
những hành động tốt và xấu của bạn trong kiếp sống sẽ
theo bạn qua bên kia nấm mồ”.

Nhiều
việc mà ta ước vọng bao nhiêu sẽ đem lại hạnh phúc, đã
làm cho ta thất vọng khi đạt được nó, như ba điều ước
trong truyệ cổ Ấn Độ. “Có nhiều tiền của!”, nghe chừng
như là một cái gì tuyệt diệu! Còn gì tốt đẹp hơn? Nhưng
khi đã đạt được rồi, có thể ta cảm thấy rằng chính
nó đem lại cho ta những lo âu mới, như việc phải sử dụng
nó bằng cách nào, làm sao để gìn giữ nó, hoặc nữa, có
thể nó dẫn dắt ta đến những hành động điên rồ. Người
giàu tiền của bắt đầu thắc mắc tìm hiểu, xem bạn bè
của mình có đánh giá mình bằng chính giá trị riêng của
mình hay chỉ bằng tiền của mình đang có. Đây cũng là một
hình thức phiền muộn thuộc về tinh thần. Và luôn luôn có
tình trạng nơm nớp sợ mất cái gì đã có. Cái “có” nầy
có thể là tiền của hay một người thân. Như vậy, khi ta
thành thật nhìn rõ vào bên trong cái mà ta gọi là “hạnh phúc”
chúng ta thấy rằng đó chỉ là một ảo ảnh lững lờ phát
hiện trong tâm mà không bao giờ chúng ta nắm lấy được,
không bao giờ trọn vẹn, không bao giờ đầy đủ, hoặt ít
lắm nó cũng mang theo tánh chất sợ sệt, sợ mất đi.

Tiền
của chỉ trang trí cho cái nhà của bạn, không thể trang trí
cho chính bạn. Chỉ có những phẩm hạnh cao thượng của bạn
mới có thể làm cho bạn trở nên đẹp. Y phục chỉ làm đẹp
xác thân của bạn chớ không làm đẹp bạn. Chỉ có tác phong
trong sạch và thanh cao của bạn trang trí bạn.

Phương
pháp áp dụng để tạo hạnh phúc phải là một phương pháp
vô hại, không đụng chạm đến quyền lợi của bất cứ
ai. Thọ hưởng hạnh phúc bằng cách gây đau thương cho một
người hay một chúng sanh khác thì không có nghĩa lý gì. Đức
Phật dạy:

“Hạnh
phúc thay! Những ai nuôi mạng sống của mình mà không gây
tổn hại đến ai”.

“Hạnh
phúc là một loại nước hoa mà ta không thể rót lên trên
mình người khác, và cùng lúc, khỏi đánh rơi một vài giọt
trên mình ta”.

Có
lẽ bạn không thể thay đổi thế gian để cho nó thích ứng
với ý muốn của bạn, nhưng bạn có thể biến cải tâm trí
của chính bạn để mưu tìm hạnh phúc.

Chỉ
khi nào phải chịu thống khổ khi làm điều thiện, bạn mới
có thể thành tựu hạnh phúc cao thượng hơn người.

“Nếu
ta muốn mưu tìm hạnh phúc, chớ nghĩ đến lòng biết ơn hay
bạc bẽo, và chỉ cho ra vì niềm vui được cho ra, thầm kín
bên trong. Sự biết ơn như cánh hoa hồng. Hoa hồng thì phải
được vun bón, tưới nước, săn sóc, tưng tiu và gìn giữ”.
— (Dale Carnegie)

Hãy
kiểm soát tâm

Cái
tâm của con người ảnh hưởng sâu xa đến cơ thể. Nếu
để tâm diễn tiến theo chiều hướng xấu xa và kết nạp
những tư tưởng ô nhiễm nó có thể gây nhiều tai hại, có
thể giết chết một chúng sanh. Ngược lại, tâm cũng có thể
chữa khỏi một chứng bịnh của xác thân. Khi tâm chăm chú
vào những tư tưởng chơn chánh, với sự cố gắng chơn chánh
và hiểu biết sáng suốt, hậu quả của nó thật vô cùng
lớn lao. Một cái tâm linh khiết và những tư tưởng trong
sạch thật sự dẫn đến một kiếp sống khoẻ mạnh và an
lành. Đức Phật dạy:

“Không
có kẻ thù nào có thể gây tai hại cho ai nhiều bằng những
tư tưởng tham ái, những tư tưởng sân hận, những tư tưởng
ganh tị, v.v… của chính ta”.

Con
người mà không biết điều chỉnh cái tâm của mình để
thích ứng với hoàn cảnh thì không khác nào một xác chết
nằm trong quan tài.

Hãy
hướng tâm của bạn trở vào bên trong và cố gắng tìm thích
thú bên trong chính bạn. Bạn sẽ tìm thấy nơi đây một nguồn
thích thú vô tận luôn luôn sẵn sàng để bạn thọ hưởng.

Chỉ
khi nào được kiểm soát chặt chẽ và được hướng dẫn
chơn chánh theo chiều tiến bộ và trật tự, tâm mới trở
thành hữu dụng cho người làm chủ nó và cho xã hội. Một
cái tâm vô trật tự đem lại cho người làm chủ nó, và cho
nhiều người khác, tất cả những tai hại trong thế gian.
Những tai hại ấy gây nên bởi những người không biết kiểm
soát tâm và không biết làm cho tâm mình được thản nhiên,
quân bình, trầm tĩnh.

Trầm
lặng không phải là yếu ớt. Một thái độ trầm lặng luôn
luôn tiêu biểu cho con người thuần thục. Giữ được thái
độ trầm lặng khi mọi việc đều thuận lợi thì không khó
lắm, nhưng vẫn bình tĩnh khi sự vật xáo tr?n quanh mình thì
quả thật là khó. Chính đức tính khó có thể có này là
điều đáng cho ta cố gắng thành tựu, bởi vì nhờ thành
tựu và kiểm soát như vậy ta tạo nên một cá tính ổn định,
vững chắc. Nghĩ rằng chỉ có những người ồn ào, khoác
loác và lăng xăng tối ngày là mạnh mẽ và hùng dũng thì
quả thật là sai lầm.

Hãy
hành động khôn ngoan

Con
người phải biết sử dụng tuổi trẻ, tiền của, quyền
thế, năng lực, và kiến thức của mình vào đúng lúc, đúng
nơi, đúng phương cách và sáng suốt, để gặt hái lợi ích
cho chính mình và cho người khác. Nếu sử dụng sai lầm những
ưu thế tương tợ, nó chỉ đem ta đi xuống. Con người phải
đủ mạnh để hay biết khi mình yếu, phải đủ can đảm
để đương đầu với sợ sệt, phải hùng dũng và bất khuất
khi thất bại, phải khiêm tốn và dịu dàng lúc đắc thắng.

Vài
người được may mắn bỗng chốc trở nên giàu có. Nhưng
trong những người này chỉ có một số ít biết bảo tồn
tài sản vừa thọ được. Thế thường, khi được quá dễ,
được mà không cần phải cố gắng và chuyên cần, người
ta không lượng định đúng mức giá trị của vật đã thọ.
Do đó người ta bắt đầu tiêu xài phung phí vào những việc
không cần thiết, và không bao lâu, tiền của hao mòn. Ta phải
biết làm thế nào để giữ gìn tài sản. Không nên phung phí
mà phải sử dụng tiền của một cách hữu ích, cho ta và
cho người khác. Muốn vậy, phải thận trọng.

Hãy
tự sửa mình

Chúng
ta đang sống trong một thế gian luôn luôn biến đổi. Tuy nhiên,
rất ít người nhận thức điều này. Ta không nên mù quáng
cố bám vào những phong tục, những tập quán, những thói
quen, và những tin tưởng mà người xưa và ông bà tổ tiên
chúng ta lưu truyền xuống đến chúng ta, và không nên nghĩ
rằng ta phải mãi mãi làm theo như vậy. Những ý nghĩ hẹp
hòi tương tợ không thể đem lại tiến bộ. Có những tập
tục rất tốt đẹp mà ta kính cẩn thọ lãnh từ tay của
ông bà cha mẹ, nhưng vài cỗ tục khác chỉ có thể áp dụng
thích nghi vào một thời nào. Ta phải thận trọng xem xét,
coi nó còn hợp với xã hội hiện đại không. Đàng khác,
cha mẹ và các bậc trưởng thượng ít khi tỏ ra khoan hồng
đối với lối sống mới của thế hệ trẻ. Những vị này
sẽ lấy làm vui mà thấy đoàn hậu tấn cùng có một nếp
sống như mình. Tuy nhiên, đó không phải là thái độ thích
nghi nhất. Hãy để cho đàn con trẻ di động theo nhịp của
thời gian, nếu điều này không hại. Người làm cha mẹ vẫn
nhớ lúc thiếu thời, chính cha mẹ của mình cũng đã khắt
khe thế nào đối với lối sống mới lúc bấy giờ. Cuộc
xung đột giữa những người bảo thủ và lớp bạn trẻ luôn
luôn có xảy ra. Lẽ dĩ nhiên, khi trẻ con bị đời sống tân
tiến lôi cuốn lầm lạc cha mẹ nhất định phải khuyến
dụ và hướng dẫn chúng trở về con đường chơn chánh.

Đối
với quan kiến và tập tục của người khác, bạn phải tỏ
ra khoan hồng, mặc dầu không thích. Ở đây, khoan hồng không
có nghĩa là phải làm theo những ý nghĩ và lý tưởng ấy.

Mỗi
người là một phần tử của thế gian loài người, và như
vậy, phải nhận lãnh phần trách nhiệm của mình về những
sự việc diễn tiến trong thế gian ấy. Mỗi người phải
quan tâm đến những biến đổi trong xã hội, phải làm cho
xã hội càng trở nên tốt đẹp hơn và càng mang nhiều sắc
thái nhơn đạo hơn. Mỗi người phải tự hỏi, mình đã làm
gì để đem lại nền trật tự cho sự vật. Đây là một
quan kiến có tánh cách đạo đức, bao trùm lên đời sống
sắc thái trang nghiêm và đáng được sống. Sống như vậy
là có một kiếp sống thật sự hạnh phúc. Chừng ấy chúng
ta sẽ hân hoan bắt đầu làm một việc gì đáng được ca
ngợi và có tánh cách xây dựng.

Dầu
người ta có phê bình và chế diễu hành động của bạn chua
cay thế nào, hãy có thái độ của người khôn ngoan sáng suốt
và đáp trả lại bằng một nụ cười hay một câu nói đùa.
Không bao giờ nên gây gỗ.

Khi
chơi một trò chơi, bạn không nên tỏ ra nóng giận, vì như
thế, chẳng những bạn làm cho người khác mất vui mà chính
bạn cũng không thích thú, và sau cùng, bạn có thể thất bại
hoàn toàn.

Bạn
không thể sửa đổi từng người và tất cả mọi người
trên thế gian này để tạo cảnh thanh bình lý tưởng, cũng
như bạn không thể dọn dẹp tất cả đá sỏi gập ghềnh
và gai góc trên đường đi. Người muốn an toàn trên con đường
phải mang vào một đôi giày, và thận trọng từng bước.
Cùng thế ấy, người muốn sống an tịnh, muốn tâm hồn được
thanh thản, phải biết thu thúc lục căn, tiết chế tham vọng.

Có
nhiều lối khác nhau để sửa đổi một người lầm đường
lạc nẻo. Bằng cách chỉ trích, khiển trách và la rầy trước
công chúng bạn không thể thành công sửa đổi ai hết. Không
nên làm mất lòng. Nhiều người tạo thêm kẻ thù vì chỉ
trích người khác. Người nọ hành động lầm lạc. Nếu bạn
có thể ôn tồn nhắc nhở họ với lòng thành thật muốn
cải thiện, chắc chắn họ sẽ nghe theo, và một ngày nào
họ sẽ cám ơn lòng tốt và sự hướng dẫn sáng suốt của
bạn.

Bất
luận lúc nào mà bạn phát biểu ý kiến về riêng một vấn
đề, hãy cố gắng tìm những danh từ không chạm đến tự
ái của người khác. Có nhiều phương cách khác nhau để diễn
đạt tư tưởng của mình một cách dịu dàng, hay lễ độ,
hoặc nữa, có tánh cách “ngoại giao”.

Không
nên nổi giận khi người ta nêu lỗi mình ra. Có thể bạn
nghĩ rằng để lộ cho người ta thấy mình nổi nóng, hay la
lối rầy rà người khác là che lấp hay lướt qua những thiếu
sót của mình. Thật ra, đó là một thái độ giả dối và
sai lầm.

Không
nên phát lộ những bí ẩn thầm kín của bạn bè, mặc dầu
là của người mà ta không ưa. Nếu bạn nói ra những gì người
ta tâm tình với mình, bạn sẽ bị khinh rẽ và không bao giờ
được nhận là người thành thật.

Hãy
vô tư

Không
nên hấp tấp có ý kiến nhất định về một vấn đề trong
khi đang bực bội, hay khi bị khiêu khích, hoặc nữa, khi hỉ
hả vui mừng, bởi vì trong những lúc ấy tâm trạng của bạn
bị nhiều cảm xúc, và một quyết định đạt đến trong
hoàn cảnh tương tự có thể sẽ làm cho bạn hối tiếc một
ngày nào. Hãy để cho tâm bình tĩnh trở lại, và hãy suy gẫm.
Như vậy, quyết định của bạn sẽ được vô tư.

Hãy
trau dồi đức khoan hồng. Đức khoan hồng tránh cho bạn những
xét đoán vội vã, giúp bạn thông cảm những phiền não của
người khác, giúp bạn tránh khỏi những lời chỉ trích có
tánh cách “vạch lá tìm sâu”, và giúp bạn nhận thức rằng
con người dầu cao siêu đến đâu, hễ còn là phàm nhơn là
còn phải lầm lạc. Sự yếu kém mà bạn thấy bên trong người
láng giềng rất có thể cũng được tìm thấy bên trong chính
bạn.

Khiêm
tốn

Đức
khiêm tốn là khuôn vàng thước ngọc của bậc thiện trí
để đo lường sự khác biệt giữa cái gì thật sự là vậy
và cái gì còn phải thế nào nữa mới được như vậy. Chính
Đức Phật đã bắt đầu con đường hoằng Pháp của Ngài
bằng cách dẹp bỏ tất cả bao nhiêu kiêu hãnh của một hoàng
tử giàu sang trẻ đẹp. Ngài đã thành đạt đạo quả Phật
trong kiếp sống, nhưng không bao giờ mất vẻ tự nhiên. Cách
lập luận và các câu chuyện ngụ ngôn của Ngài không bao
giờ cầu kỳ. Có những lúc Ngài đã tỏ ra khiêm tốn hơn
tất cả những người khiêm tốn. Không bao giờ Ngài mất
bản chất con người.

Không
nên phung phí thì giờ

Phung
phí thì giờ bằng cách âu sầu hối tiếc những việc đã
qua và dễ duôi, không tạo cho mình bản chất thích hợp với
địa vị làm người cao quí là để cho nghiệp xấu đẩy
đưa vào một nơi thích hợp với bản chất ô nhiễm. Hãy
thành tâm ghi tạc điều này và hãy hành thiện trong khi đang
còn sống. Phung phí thì giờ, chẳng những bạn làm hại cho
chính bạn mà còn phương hại đến kẻ khác, bởi vì thì
giờ không phải của riêng bạn mà còn là của người khác.

Kiên
nhẫn và khoan hồng

Hãy
kiên nhẫn với tất cả. Sân hận dẫn dắt chúng ta vào một
khu rừng rậm không có lối đi. Trong khi chọc giận và gây
phiền phức cho người khác nó cũng làm tổn thương chính
ta, làm yếu kém cơ thể và xáo trộn tinh thần. Một lời
nói đã thốt ra như nước đổ xuống đất, như mũi tên được
buông ra từ cánh cung, không thể còn thâu hồi lại được
nữa. Dầu ta có sám hối hay xin lỗi ngàn lần, lời nói bất
cẩn đã gieo ảnh hưởng của nó.

Có
nhiều con vật không thấy ban ngày. Có những con khác không
thấy trong đêm tối. Nhưng người đã bị lòng sân hận lôi
cuốn đến cao độ thì đêm cũng như ngày, không còn thấy
gì.

Khi
nỗi sân, chúng ta chiến đấu chống ai, và chống cái gì?
Ta chiến đấu chống ta vì chính ta là kẻ thù tệ hại nhất
của ta. Tâm là người bạn tốt nhất mà cũng là kẻ thù
nguy hiểm nhất. Ta phải cố gắng diệt trừ những ô nhiễm
tham ái, sân hận, và si mê trong tâm bằng giới, định, tuệ.

Vài
hình thức đau tim, vài chứng bịnh tê thấp, và vài xáo trộn
ngoài da còn mang dấu vết của tính bất mãn, sân hận, và
ganh t?inh niên. Những cảm xúc có đặc tánh phá hoại như
vậy là cho tim nhiễm độc. Nó làm phát triển những chứng
bịnh còn ngủ ngầm và tạo môi trường thuận lợi cho những
con vi trùng sanh bịnh.

Lấy
tốt trả xấu.

Nếu
bạn muốn thoát ra khỏi mọi phiền lụy mà kẻ thù có thể
gây nên, trước tiên hãy giết chết mối sân hận trong lòng
vì chính nó là kẻ thù chánh yếu, nguy hại hơn tất cả.

Đàng
khác, nếu nghe một người thù mà bạn mất bình tĩnh thì
điều này có nghĩa là bạn đang thỏa mãn những ước vọng
của họ bằng cách vô tình, chung vào cái bẫy của họ.

Không
nên nghĩ rằng chỉ có những người ca ngợi, giúp đỡ bạn
và hợp tác chặt chẽ với bạn mới dạy bạn học một điều
gì. Có rất nhiều bài học mà bạn có thể học với người
thù. Chớ nên nói rằng họ hoàn toàn sai lầm, chỉ vì tình
cờ họ là kẻ thù của bạn. Họ cũng có những đức tánh.

Bạn
không thể dẹp bỏ kẻ thù bằng cách lấy xấu đổi xấu,
vì làm vậy chỉ tạo thêm thù. Phương pháp tốt đẹp và
hữu hiệu nhất để khắc phục một người thù là rải tâm
Từ của ta đến họ. Có lẽ bạn nghĩ rằng điều này không
thể làm được, hay vô nghĩa. Nhưng phương pháp này đã được
tất cả các bậc thiện trí tán dương. Khi bạn hay biết có
người phiền giận, trước hết hãy cố gắng tìm ra nguyên
nhân tại sao. Nếu nguyên nhân ấy là một lỗi lầm của bạn,
bạn phải nhìn nhận và không nên chần chờ, hãy chịu lỗi
ngay. Nếu là một sự hiểu lầm giữa hai đàng, bạn hãy tìm
đến giải thích một cách cởi mở và cố gắng làm sáng
tỏ vấn đề. Nếu vì ganh t?ay vì một cảm xúc ô nhiễm nào
khác, bạn hãy rải tâm Từ đến họ và gieo ảnh hưởng bằng
những rung động của tâm lực. Bạn có thể không hiểu tại
sao, nhưng xuyên qua kinh nghiệm của nhiều người, phương pháp
này đã tỏ ra hữu hiệu, có nhiều năng lực, sáng suốt,
dễ thực hành nhất, và đã được Phật Giáo nhiệt liệt
khuyến khích.

Lẽ
dĩ nhiên, khi làm điều nầy, bạn phải tự tin và kiên nhẫn,
bạn sẽ cho kẻ thù thấy rằng chính họ lầm lỗi. Ngoài
ra bạn cũng còn hưởng được nhiều lợi ích khác nhau, bằng
nhiều cách khác nhau, bởi vì chính bạn không nuôi dưỡng
lòng bất thân thiện trong tâm.

Tâm
Từ

Nếu
chỉ còn vỏn vẹn một người mà bạn có thể an ủi vỗ
về với những lời êm dịu, chỉ còn một người mà bạn
có thể khích lệ và làm phấn khởi tinh thần với sự hiện
diện của bạn, chỉ còn một người mà bạn có thể cứu
giúp với những vật sở hữu trần tục của bạn, dầu hiếm
hoi và ít ỏi đến đâu, chỉ còn một người mà lòng từ
thiện của bạn có thể hướng đến, bạn đã là một phần
tử quí báu của nhân loại, và như vậy, bạn không bao giờ
nên ưu phiền và thất vọng.

Có
những lúc, người mà bạn quí mến thương yêu bao nhiêu hình
như không quan tâm đến bạn, và bạn cảm nghe nặng lòng.
Nhưng không có lý do chánh đáng nào để chán nản. Nếu những
người khác không biết tri ơn bạn hay không tỏ ý quan tâm
đến bạn thì có sao, trong khi bạn hẳn biết rằng tâm của
bạn vẫn chứa đầy những tư tưởng từ ái, đối với mọi
người, tại sao bạn phải buồn? Không nên tùy thuộc nên
kẻ khác để tạo hạnh phúc cho mình. Những ai còn trông chờ
người ta ban bố cho mình những thỏa mãn trong đời sống,
những người đó còn tồi tệ hơn kẻ ăn xin quì lay, kêu
gào, van lơn từng miếng cơm bát cháo.

Say
Sưa
Say
sưa làm mất lý trí,

Làm
quên hết mọi việc,
Làm
hư hoại tâm não,
Làm
giảm thiểu sức lực,
Làm
cho máu bừng cháy,
Gây
thương tích bên trong và bên ngoài, không thể cứu chữa.
Say
sưa là một quyến rũ của cơ thể,
Là
một ác quỉ của tâm hồn,
Là
kẻ trộm của túi tiền,
Là
sự nguyền rủa của người ăn xin,
Là
điều bất hạnh của vợ,
Là
mối ưu phiền của con,
Là
viễn ảnh của loài thú,
Và
của sự tự sát.
Người
uống ly rượu để chúc thọ cho kẻ khác
Cũng
cướp tuổi thọ của chính mình.

Hậu
quả của một nếp sống say sưa không bao giờ có thể là
cái gì khác hơn sự suy đồi, vật chất lẫn tinh thần.

Sống
điều hòa

Lịch
sử thế giới chứng tỏ rằng phân biệt chủng tộc, chia
rẽ màu da, tín ngưỡng cuồng nhiệt và say sưa tham vọng quyền
thế và tiền của đã tạo nên những hoàn cảnh bất hạnh,
những thống khổ, những phiền não trên thế gian và đã cướp
đi bao nhiêu sanh mạng bằng những phương cách vô cùng tàn
bạo. Các điều ấy không bao giờ đóng góp vào bất luận
điểm nào cho hòa bình và hạnh phúc. Người khát khao tiền
của và quyền thế, người bị lòng ganh t đầu độc, luôn
luôn tạo phiền não và thường cố gắng biện minh hành động
bạo tàn của mình bằng những lời vô nghĩa, xúc phạm đến
người khác. Chúng ta đang sống trong thế gian hòa hợp về
phương diện vật chất mà chia rẽ về mặt tinh thần.

“Nếu
bạn muốn sống hòa bình và hạnh phúc, hãy để cho người
khác sống hòa bình và hạnh phúc. Bằng cách ấy bạn có thể
làm cho thế gian này là cái gì xứng đáng với đời sống”.

Ngoại
trừ, và cho đến khi nào bạn tự sửa mình để sống thích
hợp với những nguyên tắc cao thượng, bạn không thể trông
chờ hòa bình và hạnh phúc. Nếu hành động đúng theo những
nguyên tắc đạo đức, bạn có thể tạo thiên đàng cho chính
bạn, ngay tại đây, trên thế gian này. Trái lại, bạn cũng
có thể thấy lửa địa ngục ngay trên quả địa cầu, tại
nơi mà bạn đang sống. Vì không biết phải sống thế nào
để hòa hợp với định luật thiên nhiên, của vũ trụ, chúng
ta luôn luôn than phiền khi phải đương đầu với những khó
khăn. Nếu mỗi người cố gắng tự sửa mình mà không than
phiền và chỉ trích người khác, chúng ta có thể thọ hưởng
hạnh phúc thiên đàng thật sự, hơn là cái thiên đàng mà
có người mơ ước, tưởng chừng như ở đâu, xa xôi trên
trời. Không cần phải tạo một thiên đàng ở nơi nào khác
để ban thưởng đức hạnh, hay một địa ngục để hành
phạt tội lỗi.

Đức
hạnh và tội lỗi tự nó đã có tác dụng gây phản ứng
trong chính thế gian này, Và trên phương diện này, đức tin
của bạn không quan trọng. Đây là đường lối cao thượng
nhất theo đó bạn có thể giúp tạo an lành cho xã hội và
quốc gia của bạn. Ngày nay, xã hội loài người đã phát
triển đến mức độ ấy, nhờ sự hiểu biết và tính ôn
hòa của vài người hảo tâm, giàu tình thương và khoan hồng
đối với hạnh phúc và tiến bộ của người khác. Bây giờ
bạn có thể nhận thức vì sao chúng ta phải thực hành giới
đức. Đàng khác, bạn phải hiểu rằng khi giúp cho người
khác có giới đức, bạn cũng tự giúp mình, và trong khi làm
cho mình có giới đức, bạn cũng giúp người khác.

“Chúng
ta sống, và làm việc, và ước mơ,
Mỗi
người trong khuôn khổ nhỏ bé của mình.

Đôi
khi chúng ta khóc,
Lắm
lúc chúng ta cười,
Và
như thế, ngày tháng trôi qua”.

Hạnh
phúc gia đình.

Trong
cuộc hôn nhân chơn thành, người đàn ông và người đàn
bà nghĩ đến tình đồng đội nhiều hơn là cho riêng mình.
Đây là sự phối hợp quyền lợi rất phức tạp, chằng chịt
lẫn nhau, và một sự đương đầu với các hy sinh vì lợi
ích chung. Do sự cố gắng, cả hai tạo cho mình các cảm thọ
an toàn và thỏa mãn. Phần lớn các phiền não và lo âu xảy
ra giữa chồng và vợ, cha mẹ và con cái, giữa thân bằng
quyến thuộc đều do hiểu biết sai lầm và thiếu kiên nhẫn.
Chồng không nên đối xử với vợ như người làm trong nhà.
Mặc dầu chính mình là người “tạo nồi cơm” cho gia đình,
chồng phải giúp vợ tạo hòa khí trong nhà. Đàng khác, người
làm vợ không nên càu nhàu hay than phiền chồng suốt ngày,
mỗi khi có điều sơ sót, cũng không nên nghi kị chồng. Nếu
chồng có một vài khuyết điểm vợ phải có thể sửa đổi
bằng cách êm ái và dịu dàng nhắc nhở. Một người vợ
phải biết khoan dung, chịu đựng nhiều việc mà không làm
phiền đến chồng.

Hôn
nhân là một phước lành, nhưng nhiều người đã làm cho đời
sống gia đình trở thành một tội khổ vì thiếu hiểu biết,
thiếu khoan hồng, và thiếu kiên nhẫn. Cảnh nghèo không phải
là nguyên nhân chánh trong một gia đình bất hạnh. Vợ và
chồng phải biết chia xẻ với nhau những ngọt bùi và cay
đắng của đời sống hằng ngày. Hiểu biết nhau là bí quyết
của một gia đình hạnh phúc.

Chấp
nhận chỉ trích.

Dịu
ngọt là bịnh, cay đắng là liều thuốc. Những lời ca ngợi
tựa hồ như kẹo, ăn nhiều quá sanh ra bịnh. Lời chỉ trích
giống như viên thuốc đắng, hay mũi thuốc chích làm đau,
nhưng chữa hết bịnh. Chúng ta phải có can đảm tiếp nhận
mọi chỉ trích và không nên sợ nó.

“Trạng
thái xấu xa mà ta nhìn thấy nơi người khác
Chỉ
phản ảnh bản chất của chính ta”.

Mỗi
người nhìn vào thế gian loài người và sự vật cũng như
nhìn vào mặt gương, thấy hình ảnh của chính mình trong đó.

Chú
tâm vào công việc của mình

Nếu
bạn có thể chăm lo công việc riêng của mình mà không xen
vào việc người khác mỗi khi không cần thiết thì quả thật
là tốt đẹp. Sau đây là lời khuyên của Đức Phật:

“Không
nên nhìn vào lỗi lầm của người khác, vào những gì người
khác đã làm và những gì người khác bỏ qua. Hãy nhìn vào
những gì chính ta đã làm và những gì ta bỏ qua?”

Lại
nữa, ở một nơi khác, Ngài dạy:

“Người
luôn luôn nhìn vào lỗi lầm của kẻ khác và luôn luôn chao
động, làm tăng trưởng ô nhiễm của chính mình. Người nầy
còn lâu mới diệt hết ô nhiễm”.

Vào
một trường hợp khác, Ngài dạy:

“Thấy
lỗi lầm của người khác thì de,ã nhưng rất khó thấy lỗi
của mình. Người ta sàng sảy lỗi lầm của người khác giống
như đánh bông để lấy hột, nhưng đối với lỗi của mình
thì người ta nơm nớp giấu kín như người đánh bẫy chim
tự ngụy trang”.

“Bậc
cao thượng không tách mình ra khỏi con đường chơn chánh,
mặc cho những gì có thể xảy ra, và không còn bám vào lạc
thú của trần gian. Bậc Thiện Trí luôn luôn trầm lặng và
thản nhiên, khi vui cũng như lúc buồn”.

Không
ai có thể sống trên thế gian nầy mà khỏi bị chỉ trích
và khiển trách. Đức Phật dạy:

“Người
ta khiển trách kẻ lặng thinh. Người ta khiển trách kẻ nói
nhiều cũng như người nói ít. Như vậy, trên thế gian nầy
không ai tránh khỏi bị khiển trách”.

Và
Đức Phật cũng có dạy:

“Đã
không bao giờ có trong quá khứ, sẽ không bao giờ có trong
tương lai, trong hiện tại cũng không có ai bị khiển trách
hoàn toàn hay hoàn toàn được tán dương”.

Không
phải tất cả những ai chỉ trích bạn đều là kẻ thù của
bạn. Bạn phải biết sử dụng cơ hội bị chỉ trích ấy
để tìm ra những thiếu sót mà tự bạn không thể thấy.

Không
nên bỏ dỡ một công trình tốt đẹp chỉ vì có sự chỉ
trích. Nếu bạn có can đảm tiếp tục hoàn tất viên mãn,
bất kể những lời chỉ trích, bạn quả thật là một vĩnhơn và bạn có thể thành công bất luận nơi nào.

Không
nên lo âu

Bí
quyết của một cuộc sống thành công và hạnh phúc là làm
những gì cần phải làm trong hiện tại, không lo âu cho quá
khứ và tương lai. Chúng ta không thể đi lùi trở vào quá
khứ để uốn nắn nó theo ý muốn mà cũng không thể đi trước
thời gian để sắp xếp những gì sẽ xảy ra trong tương lai.
Chỉ có một khoảng thời gian mà chúng ta có thể kiểm soát
được, đó là hiện tại.

Nhiều
người lo âu chỉ vì mãi thắc mắc cho tương lai. Nếu họ
biết tự sửa mình để thích ứng với hoàn cảnh sinh sống
hằng ngày thì không có lý do gì để lo âu. Bất luận lầu
đài nào mà họ có thể xây dựng trên không trung, bất luận
giấc mơ nào mà họ có thể ôm ấp trong tâm, họ phải luôn
luôn ghi nhớ rằng họ đang sống trong một thế gian luôn luôn
thay đổi.

Hãy
hành thiện

“Không
có ngôi sao nào mà ta có thể tín nhiệm,
Không
có ánh sáng nào dẫn dắt ta,
Và
ch?g ta biết rằng chúng ta phải
Hành
Thiện, Công Bình, Chánh Trực”.

Nồng
cốt của thành công

Thất
bại là trụ cột của thành công. Học hỏi về những thất
bại của ta tức là đi đến thành công. Không bao giờ thất
bại tức không bao giờ thành công. Ngoại trừ khi nào chúng
ta có chịu thất bại và có chịu ảnh hưởng của những
phiền toái dính liền theo thất bại, chúng ta sẽ không thể
thưởng thức trọn vẹn sự đắc thắng. Thất bại chỉ là
một ngã rẽ của những diễn tiến rất ít quan trọng, hay
không quan trọng nào đối với ta. Thất bại chẳng những
giúp ta thành công mà còn làm cho ta trở nên hiền lành, biết
thương người, hiểu biết, và giàu kinh nghiệm hơn.

Vẻ
đẹp thật sự

Một
người sanh ra xấu xí. Dầu gương mặt của người này có
thể xấu như thế nào, nếu họ trau dồi tâm Từ bi, chính
tâm Từ ấy đem lại cho họ sức quyến rũ lạ thường, từ
bên trong lộ hẳn ra ngoài và bao trùm toàn thể con người
với một vẻ đẹp dễ mến có tính cách thu hút người khác.
Đó là vẻ đẹp thật sự, chớ không phải hình dáng hay màu
sắc của gương mặt.

Người
nọ có sắc đẹp tuyệt trần, nhưng nếu sắc đẹp ấy bị
tánh kiêu căng hay ngạo mạn của chính họ bóp méo thì dầu
xinh xắn đến đâu người ta cũng không thích lại gần. Một
người khác xấu xí, nhưng lòng tràn đầy tâm Từ vô lượng
vô biên, lời ăn tiếng nói ôn tồn, lễ độ, đối xử dịu
hiền với tất cả mọi người, tức nhiên ai cũng thích lại
gần người nầy.

Kết
cục có hậu

Con
người bị xáo trộn, không phải do sự vật, mà do những
thành kiến về sự vật mà con người tự tạo. Như cái chết
chẳng hạn, tự nó không phải là cái gì ghê gớm. Kinh hoàng
chỉ ở trong tâm. Nói nhiều đến chơn lý về sự đau khổ
có vẻ như gây bịnh trong tâm người không thể đối phó
với những diễn tiến của đời sống, nhưng nó giúp ta thọc
thủng cái “bong bóng ảo tưởng” của hạnh phúc.

Vì
ham sống và cố bám vào kiếp sống trên thế gian nên người
ta sợ chết, một cái sợ ươn yếu, không tự nhiên. Chính
cái sợ này làm cho người ta có tánh nhát gan, không bao giờ
dám mạo hiểm, dầu mạo hiểm để làm điều tốt điều
lành. Con người sống trong kinh hoàng, luôn luôn lo sợ bịnh
hoạn, lo sợ tai nạn hay một diễn biến bất hạnh nào khác
bất ngờ dập tắt cuộc sống nhỏ bé không đáng kể nầy.
Sự nhận thức rằng chết là điều không thể tránh và sự
sợ hãi vô căn cứ một việc chắc chắn phải đến, thúc
đẩy con người ham sống và cố bám vào kiếp sống trên thế
gian đến ước vọng cuồng nhiệt rằng có một cái gì gọi
là “linh hồn”, mãi mãi sẽ được sống trên thiên đàng. Không
ai có thể sống hạnh phúc trong cơn bão táp của kinh hoàng
và cuồng vọng. Quả thật khó mà không biết gì đến bản
năng tự bảo tồn của con người.

Tuy
nhiên, có một phương pháp chắc chắn để khắc phục nó.
Đó là tự quên cái bản ngã của mình để dấn thân vào
đường phục vụ vị tha, là thay vì hướng tình thương vào
trong, ta quay nó trở ra bên ngoài. Hãy dành thì giờ và năng
lực vào việc giúp đỡ kẻ khác, bạn sẽ quên đi những
luyến ái hèn yếu và ích kỷ, những cuồng vọng và những
kiêu hãnh ngạo mạn của chính bạn.

Mỗi
người đều muốn được chết yên lành sau khi thành tựu
viên mãn sứ mạng của mình trong đời sống. Nhưng, có bao
nhiêu người đã chuẩn bị sẵn sàng để bình tĩnh đối
phó với diễn biến ấy? Bao nhiêu người đã chịu bỏ công
để hoàn tất viên mãn trách vụ của mình đối với gia đình,
đối với thân bằng quyến thuộc, quốc gia, và tôn giáo mình?
Một người lâm chung mà chưa làm tròn những bổn phận trên
chắc chắn sẽ khó mà có được một cái chết an lành.

Lắm
người sợ xác chết. Nhưng thân sống còn nguy hiểm gấp mấy
lần thây ma. Bao nhiêu người đã thất bại và kinh hoàng vì
những thân sống, hơn là những thi hài vô tri vô giác.

Nếu
bạn từ giã cõi đời mà chưa làm tròn phận sự, kiếp tái
sanh trở lại trên thế gian này sẽ không lợi ích gì cho chính
bạn mà cũng chẳng lợi ích gì cho thế gian. Vậy, hãy thực
hành đầy đủ nhiệm vụ của bạn và can đảm, bình tĩnh
đối phó với cái chết một cách an lành. Một ngày tươi
sáng kia bạn sẽ có thể đạt đến trạng thái vô sanh bất
diệt và hạnh phúc trường cửu.

Nguyên
tác: “How to overcome our difficulties”

Hòa
thượng Sri Dhammananda

Phạm
Kim Khánh dịch Việt, Sài gòn, 1972 s