Thời Gian Và Tiền Bạc

Bernard
Glassman, viện trưởng của Cộng đồng Thiền ở New York và
Trung tâm Thiền ở Los Angeles. Tốt nghiệp tiến sĩ Toán ứng
dụng, trước đây ông là kỹ sư không gian cho hãng McDonnell
– Douglas, trong chương trình gửi người lên Mar những năm 1970. 

Rick
Fields nguyên là tổng biên tập của tạp chí Yoga Journal và
cộng tác biên tập cho tạp chí Tricycle. Ông là tác giả của
nhiều quyển sách giá trị về Phật giáo ở phương Tây. Ông
mất tháng 6 năm 1999 vì căn bệnh ung thư.

Thời
gian và tiền bạc là hai thực phẩm chính trong bữa ăn cuộc
đời. Những nguyên liệu không thể thiếu, không ai có thể
sinh tồn mà không có chúng.

Thời
gian và tiền bạc cũng giống nhau ở điểm là: ai cũng than
họ không có đủ thời gian và tiền bạc.

Về
tiền, chúng ta mỗi người có thể làm chủ một số lượng
khác nhau, nhưng tất cả chúng ta đều có cùng số lượng
thời gian. Mỗi người đều có 24 tiếng mỗi ngày. Tuy nhiên
đa số chúng ta đều than không có đủ thời gian để làm
tất cả những việc ta cần làm.

Đúng
thế, những việc ta muốn làm thì vô hạn. Vì thế nếu bạn
nghĩ rằng bạn có thể thực hành được tất cả mọi dự
định của mình, hoặc bạn quá lo lắng về những việc bạn
không thể thực hiện được thì lúc nào bạn cũng sẽ thấy
mình không đủ thời gian. Trong những trường hợp đó, thời
gian đã làm chủ bạn.

Vì
thời gian có hạn, ta cần phải biết việc gì cần làm trước,
việc gì sau và dùng thời gian ta có thể hoàn tất các công
việc đó trong ngày. Lúc đó ta phải làm chủ thời gian chứ
không phải chạy đuổi theo thời gian.

Thời
gian không hề thiếu. Tôi có thể có ít thời gian, nhưng điều
đó không cấm tôi phải bỏ bữa ăn. Có thể tôi không có
đủ thời gian để sửa soạn một bữa thịnh soạn, nhưng
với vài cọng rau, tôi cũng có thể làm thành một nồi súp.
Không sao cả. Điều quan trọng là bạn cần phải biết sử
dụng những gì bạn có trong tầm tay.

Đừng
chỉ vì bạn nghĩ là mình không có thời gian, để không làm
gì hết. Lúc nào bạn cũng có thể làm gì đó. Và làm cái
gì đó, bắt đầu cái gì đó, hay chỉ là ý hướng đến
một điều gì đó cũng đã làm thời gian của ta như nhiều
thêm ra. Càng hoàn tất được nhiều việc, bạn càng có thêm
nhiều thời gian.

Trái
lại, nếu bạn cảm thấy mất bình tĩnh trước bao nhiêu việc
phải làm, cuối cùng bạn sẽ phí thời gian ngồi lo sợ mình
không có đủ thời gian để làm gì cả. Lúc đó tâm trạng
bạn luôn nhắc mãi một điệp khúc: “Tôi không có đủ thời
gian! Tôi không thể làm gì cả!”

Nếu
bạn cảm thấy như mất phương hướng trước quá nhiều công
việc, thì giải pháp là hãy đi từng bước một. Bạn chỉ
cần dừng lại và tự hỏi mình: “Tôi sẽ sử dụng thì
giờ như thế nào cho hữu hiệu trong một tiếng đồng hồ
sắp tới?”

Điều
đó không có gì khó. Mỗi ngày trước khi bắt tay vào việc
ở sở hay ở nhà, tôi thường ghi xuống việc gì cần làm
ngay trong ngày, và xếp theo thứ tự quan trọng của chúng.

Nhưng
tôi cũng không quá chấp chặt vào danh sách đó. Nếu có việc
khác quan trọng hơn bất ngờ xảy ra thì tôi sẽ lo chu toàn
việc đó trước.

Căn
bản là lúc nào cũng phải sáng suốt, biết việc gì trước,
việc gì sau. Làm sao thực hiện điều đó? Các thiền sinh
mỗi ngày đều dành ít thì giờ cho các hoạt động tâm linh,
như là ngồi thiền, là hoạt động sẽ giúp ta phát triển
sự sáng suốt, trí tuệ.

Một
vị thiền sư Tây Tạng, Ngài Dilgo Khyentse Rinpoche, vừa mới
mất ở Bhutan, 84 tuổi. Ngài không bao giờ ngủ hơn 3 tiếng
mỗi ngày, và dùng tất cả thời gian còn lại để phục vụ
tha nhân. Ngài dạy Thiền, lo quản lý một thiền viện lớn
đồng thời cũng là trường hợp cho trẻ em Tây Tạng, và
tham gia các chương trình khác.

Những
người này không phải là siêu nhân. Họ cũng chỉ là người
như chúng ta. Vậy mà bằng cách nào đó lúc nào họ cũng có
đủ thời giờ để chăm lo cho người khác. Làm được nhưthế, bạn như có tất cả thời gian bạn cần. Đúng là khi
chúng ta dành thời gian cho người khác, hình như ta có nhiều
thời gian hơn.

Bí
quyết là mỗi lúc chỉ nên làm một công việc. Giống như
vị thầy dạy Thiền của tôi. Ngài Maezumi đã nói khi tôi
mới bắt đầu tu thiền: “Khi con đi thì chỉ lo đi”. Đơn
giản mà hiệu quả.

Như
với thời gian, ta cũng thường nghĩ là ta không có đủ tiền
bạc. Nhưng có bao nhiêu thì mới gọi là đủ? Thực sự ta
cần có bao nhiêu tiền bạc?

Đức
Phật đã không cho các đệ tử của Ngài tích lũy của cải
vật chất. Không có tủ lạnh để chứa thực phẩm, không
có ngân hàng để tiết kiệm. Mỗi sáng các vị tu sĩ phải
đi đến các làng lân cận để khất thực. Sự sống còn
của họ tùy thuộc vào việc họ làm trong ngày. Mỗi ngày
họ đều phải bắt đầu trở lại để kiếm sống. Họ dùng
những gì được đặt vào bát họ với tất cả lòng biết
ơn. Sống như thế giúp ta thấy mỗi ngày đều quan trọng,
giúp ta thực sự sinh động, giúp ta bỏ được thói quen tự
mãn, và hành động mà không bị kiềm chế bởi áp lực nào.
Theo tôi, nghèo mà như thế là cách sống sung túc nhất.

Nhưng
điều đó khác hẳn với cái sống đói nghèo. Khi ta sống
trong sự nghèo khổ, ta luôn đói khát – ta cảm thấy không
đủ ăn, không đủ áo mặc, không có nhà cửa. Ngược lại,
nếu bạn sống trong xa hoa, bạn cảm thấy quá thừa mứa,
như một người bội thực.

Người
tu thiền tránh cả hai cách sống cực đoan này, mà theo con
đường trung đạo của Đức Phật. Nói về tiền bạc, cách
sống trung đạo giúp chúng ta tránh khỏi cảnh đói nghèo hay
quá xa hoa, phung phí. Nó giúp ta thấy vừa đủ. Nếu ta chỉ
cần có đủ, ta sẽ không gạt bỏ, đè nén các nhu cầu của
mình, mà cũng không trở nên quá tham lam. Chúng ta sẽ chỉ
tạo ra hay mua vừa đủ tiêu dùng – không ít hơn, không nhiều
hơn. Chúng ta mua sắm quần áo để mặc, chứ không phải để
dành trong tủ áo. Mua thực phẩm để tiêu thụ chứ không
phải để hư thối trong tủ lạnh. Và chúng ta bù đắp lại
những gì ta đã tiêu hao.

Điều
đó cũng có thể áp dụng vào kinh doanh. Thí dụ như khi một
doanh nghiệp đóng góp vào xã hội, nó sẽ giúp xã hội trở
nên phát triển. Kết quả là ta sẽ có ít người thất nghiệp
hơn và nhiều khách hàng hơn. Công ty của bạn cũng như các
công ty khác trong vùng đều phát triển.

Ngược
lại, các doanh nghiệp chỉ biết làm tiêu hao nguồn nguyên
liệu, môi trường mà không có bù đắp sẽ chẳng còn khách
hàng, và dần dần phải đóng cửa.

Tiền
bạc là nguyên liệu tối cần không thể thiếu để sửa soạn
bữa ăn cuộc đời, nhưng khi nó trở thành động lực, nguồn
sống của chúng ta, khi bạn chỉ chăm chăm lo tích trữ nó,
thì chúng ta đã biến nó thành chủ ta, làm cho bữa ăn cuộc
đời của chúng ta kém ngon. Cuộc đời trở nên chua chát.

Trái
lại nếu bạn chỉ cố gắng lo cho người khác, bạn cũng
sẽ rơi vào cái bẫy khác. Lúc nào bạn cũng lo làm việc thiện.
Bữa ăn xã hội lại có quá nhiều vị ngọt. Khi những điều
đó xảy ra, người đầu bếp thiền phải biết thêm một
thứ nguyên liệu khác, đó là trí tuệ. 

Trong
một mức độ nào đó, đôi khi thiếu thốn tiền bạc lại
là điều tốt cho bạn. Vì vấn đề không phải là bạn có
bao nhiêu tiền bạc. Khi không có đủ nguyên liệu, người
ta vẫn có thể sửa soạn một bữa ăn ngon. Ngược lại khi
có nhiều quá, người ta có khuynh hướng đổ hết tất cảmọi thứ vào với nhau – thịt, khoai, rau cùng với tất cả
ngũ vị hương. Phương pháp đó cũng không tốt. Quá nhiều
nguyên liệu, món ăn của bạn sẽ thiếu một mùi vị riêng
biệt.

(Trích
dịch theo Time và Money, NXB Harmony)